Termostatik Vanalar-Balans Vanaları-Kalorimetreler

1-Termostatik Vanalar:

1--Çalışma Prensibi:Termostatik vanalar ; sıcaklığı algılayan termostat ve vana kısımlarından oluşur.Termostat sıcaklığı algılar.Oda sıcaklığı arttıkça;sıvı sensör genleşiyor ve yaya baskı ulgulayarak , vanayı  kapatmaya başlıyor.

2--Bu durumda radyatöre daha fazla sıcak su gitmesi engellenmektedir. Sıcaklık düştükçe sıcaklığı algılayan malzemenin yay üstündeki baskısı azalarak vana açılmakta ve radyatöre daha fazla sıcak su gitmektedir.

3--Kullanılma nedeni olarak: 

1-Su dağılımı dengeli hale gelir 

2-Konfor sıcaklığına ulaşmak amaçlanır. 

3-Enerji tasarrufu sağlanır.

4-Daire içinde su dağılımında balanslama(dengeleme) sağlanarak ,her dairede homojen ısı dağılımı sağlanmış olur.

5--Termostatik vana kulanımı ile Binanın konuma bağlı olmakla beraber  ortalama % 20 enerji  tasarrufu sağlanmaktadır.

6--Piyasa kullanılan standart Termostatik vanalar sıvı sensörlü olanlardır.Ancak vaks şarjlı ve balmumu sıcaklık sensörlü tiplerde bulunmaktadır.Bu tiplerçok yüksek sıcaklıklara karşı tepki vermemeleri-yavaş reaksiyon hızları ve proses değerlerindeki kararsızlıkları  ve 5-7 yıl gibi kısa ömürlü olmaları nedeniyle tercih edilmeyebiliyorlar.

7--Sıvı sensörlü modeller;proses değerleri kararlı-ortalama ömürleri 20 yıl civarında olmaları-reaksiyon hızlarının yüksek olması nedeniyle tercih edilmektedirler.

8--Gaz sensörlü modeller ise proses değerleri oldukça yüksek olmaları ve ömürlerinin sıvı modellere göre daha yüksektir.

9--Termostatik vananın üzerindeki skalada 1,2,3,4,5 gibi pozisyonlar  belli sıcaklık aralığına karşı gelir.Örneğin 19 C olarak ayarlanmış ise  20 ila 18 Caralığında bir değişim gösterir.

10--Sıvı sensörlü modellerde bu değişim aralığı yani bandı(XP değeri ) dar aralıkta olup ; 0,8-1,5 C arasında değişim gösterir.

11--Termostatik radyatör vanaları  oda sıcaklığını algılayacak şekilde(perde arkasına değil) motajı yapılmalıdır.

12--Uzaktan hissedici modellerde ise  sıcaklığı algılayan sensör 2-5 m arasında kapiler tüple istenilen noktaya monte edilebilir.

13--Kombili sistemde oda termostatıyla sisteme verilebildiği gibi,termostatik vana kullanılacaksa by-pass vanası  da kullanılmalıdır.

13.1--Zira Tüm radyatörler kapandığı varsayılırsa,bu suretle pompanın aşırı yüklenmesi önlenir.

14--Termostatik vana kullanımıyla beraber kazan pompalarının arızalanmaması için; 

1-Ya Kazan pompalarının  frekans konvertörlü olması sağlanmalı  

2-Yada sistemde by-pass vanaları da kullanılmalıdır. 

15--Termostatik vanaların Avrupa Birliğine üye ve aday ülkelerde kullanılması zorunlu. 

16--Döşemeden ısıtma sistemlerinde ise zon sayısı kadar oda termostatı kullanılarak ısıtmada kontrol sağlanabilir. 

17--Termostat: kollektör üzerindeki motorlu vanaya komut vererek(açıp-kapatarak) mahal için (zon için) aralıkta sıcaklık kontrolünü sağlar.

18--Merkezi sistemlerde kullandığın kadar enerjiyi ödeme ancak sistemde kalorimetrelerin kullanılması ile mümkün olabilir.

2-Balans Vanaları:

1--Merkezi Isıtma-Soğutma sistemlerinde,ısıtıcı(soğutucu) akışkanın debisinin mahallere göre ayarlanmasını sağlayan vanalardır.

2--Merkezi ısıtma-soğutma ve sıcak su sistemlerinde balanslama yapılması gerekir.

2.1--Eğer balans yapılmamışsa kazana yakın yerlerde kazan sıcak suyunun çok gitmesinden dolayı buralar çok ısınacak-uzak yerlerde de kazan sıcak suyu az gittiği için düşük sıcaklıklar ortaya çıkacaktır. 

3--Merkezi sistemle ısıtılan binalarda üst katların ısınamaması ve alt katların çok ısınması problemi bir balanslama problemidir yani yapılması gereken sistemde balans vanaları kullanarak kazanın sıcak suyunun gereken debilerininin ayarlanarak tüm binada homojen ısı dağılımı sağlamaktır. 

4--Balans vanaları  

1-statik 

2-Dinamik  

3-Delta F kontrollü balans vanaları 

4-Manuel balans vanaları , bazı balans vanası modelleridir.

5--Balans vanası seçiminde 3-20 kPa basınç kaybı aralığında ortalama 10 kPa basınç kaybı kabul edilebilir.Örneğin:800 lt/h ve 10 kPa basınç kaybı için KVS değeri  ile balans vanası seçilebilir.

5.1--Bu anlamda 15,20,25,32,40 çapları için KVS değer aralığı vardır.

6--Genelde balans vanaları çapı hat çapından küçük  veya eşit çıkmaktadır.

7--Statik balans vanalarında DN 50 ye kadar dişli ,üzeri ve DN 400 kadar flanşlı modeller bulunmaktadır. 

8--Statik balans vanalarını kesme veya boşaltma vanası olarak da kullanmak mümkündür. Örneğin bir statik balans vanasında KVS  si  20 DIN  için KVS değerleri 0,3-2,6 m3/h okunmaktadır.Eğer  0,8 m3/h ayarlar ve kilitlerseniz sadece-maksimum  0,8 m3/h  geçmesi mümkün olur.Devreye alınma sırasında iki ölçüm nozülü ile bu vanaların debileri kontrol edilebilmektedir.

9--Binada ideal ortam şartları 

1-Balans vanaları kullanılması 

2-Termostatik radyatör vanaları kullnaılması 

3-Kazanın otomasyonun sağlanması ile gerçekleştirilebilir. 

10--Balans vanaları kombili sistemlerde kullanılmamaktadır.

11--Dinamik balans vanaları ise  değişken debili sistemlerde sadece cihazların önünde ve arkasında kullanılıyorken statik balans vanaları da branşmanlarda-dönüş kolonlarında ve terminal ünitelerinde kullanılıyor.

12--Statik balans vanaları kritik devre üzerinden devreye alınırken değerleri preset edilerek kilitlenmekte iken -dinamik balans vanaları ise ayarlanmış  olarak cihaza takılmaktadır..

13--Eğer yüzlerce balans vanasın kullanıldığı bir sistemde  ise preset değerleri ayarlandıktan sonra değişik noktalarda ölçüm yapılarak sistem proje değerlerine uygunluk anlamında  kontrol edilebilmektedir.

14--Merkezi sistem için statik balans vanasının seçim mantığı şöyle uygulanabilir:Kazan pompasının debisi 25 m3/h olsun.ve bu pompa toplam 50 m X model olarak Radyatörü beslesin.

14.1--Sonuçta birim radyatör debisi :25/50=0,5 m3/h-m olarak saptanır.Eğer örneğin 5 kolonda toplam 10 mradyatör var ise buraya(5. kolunun dönüşüne) konacak statik balans vanasının debisi 10*0,5=5 m3/h olur ve bu ihtiyacı karşılayan DN… Statik balans vanası seçilir ve bu vana montajda tesisata  5 m3/h değerine  preset edilmiş olarak takılır.

3-Kalorimetreler:

1--Kalorimetreler ; Enerji tüketiminin ölçülmesi-değerlendirilmesi ve raporlanması amacıyla kullanılırlar.Ömürleri tesisatın ömrü civarındadır.

2--Kalorimetrelerin kullanım amacı:

1- Merkezi sistemlerde kullandığın kadar enerjiyi ödeme ancak sistemde dairelerin kalorimetre kullanılması ile mümkün olabilir.

2-Binada  kalorimetre kullanımı ile  % 5-30 arasında bir enerji tasarrufu sağlamak mümkün olabilir.

3--Kalorimetreler ,ısıtma projelerinde dönüş hatlarına takılması cihazların ömrünü uzatmak anlımında uygun olacaktır.

4--Gerek su sayacı gerek kalorimetrenin iki tarafında pislik tucu kullanılması gerekir..

5--Kalorimetre şu yapılardan oluşur: 

5.1-debi ölçme ünitesi 

5.2-gidiş-dönüş sıcaklığını ölçen sensörler(PT100-PT500 olmak üzere ölçüm hassayiyeti anlamında  iki sensör tipi var) 

5.3-Teorik veya ampirik bir formülasyon kullanarak ısıtma enerjisini hesaplayan elektronik ünite(pilli(12 yıl ömre sahip) veya 24 V-230 V enerji beslemeli-Okuma sistemi ile elektronik hesap ünitesi ve onun LCD ekranı 1,5-5 m aralığında bir data kablosu ile modül içinde istenen yere konabilir.  

6--Tasarımları açısından 2 tip modelleri vardır.

6.1-Kompakt Kalorimetreler: Bunlarda debiyi ölçen ünite(su sayacı) ile elektronik hesaplama ünitesi akuple  edilmiş (kompakt)  bir bütün halde.

6.2-Kombine kalorimetreler :Debi ölçmesini sağlayan pus çıkışlı sayaç ve bununla data kablosu ile bağlı elektronik hesap ünitesi.

7--Kompakt kalorimetreler genel olarak  0,6-60 m3/h aralığındaki debiler için kullanılmaktadır. 

8--Çalışma prensipleri açısından 

8.1-Ultrasonik kalorimetreler:Bu kalorimetrelerde debimetrenin çalışma mantığı şöyle:bir ultrasonik ses dalgası üreteci ve onun gönderdiği dalgayı yansıtan bir yansıtıcı yüzey ve de bu dalganın gidiş dönüş süresinden geçen debi hesaplanıyor.

Bu debimetrelerede sistemde:üreteç ve yansıtıcı yüzey(ayna) hiçbir şekilde yosunlanma-kireçlenme oluşmuyor.(ultraonik sinyalleri üreten ve yansıtan yüzeylerin bir özelliği olarak) 

Bunlar DN 15,20,32 çapları için 0,6-6 m3/h debi aralığında dişli tip-DN 25-80 Aralığı için flanşlı olarak kullanılmaktadır..

Çıkış olarak pas veya embas(kalorimetrlerin haberleşme protokolünün adı) çıkışlı modelleri vardır. ; 

8.2-Mekanik(kompakt) kalorimetreler :Bunlar evlerde kullanılan su sayaçların prensibi ile yani gelen su debisinin etkisiyle dönen bir trübün ile ölçüm yaparlar.Ve bu trübün yatağı plastik ise kısa zamanda bozulması ile kalorimtre ye kalibrasyon(yatak değiştirme ve ayar) gerektirebiliyor.

8.2.1--Merkezi bir yönetim odası ve buradaki bilgisayara bilgiler embas çıkışlı olarak gelmiş ise detaylı raporlama ve analiz şansı olur aksi takdirde kalorimetreler pus çıkışlı ise  sadece toplam enerji ve toplam debiyi saptarsınız.

Bu nedenle pus çıkışlı kalorimetre kullanılacak olursa ara dönüştürücüler kullanılarak embasa dönüşüm yapılarak sistemden okuma yapılabilir.

8.3--Bu anlamda en iyi yaklaşım embas çıkışlı kalorimetre ve su sayacı kullanmak ve bunları Ara üniteye getirmek ve buradan bilgisayar ile detaylı raporlama imkanı Elde etmek.

9--Ara üniteler standart olarak maksimum 250 sayaç okuma kabiliyetli olup gidiş+dönüş kablosu olarak da bu cihaz sayısıyla  1 km mesafe sınırına sahip.

Cihaz sayısı azaldıkça kablo mesafeside bu rakamın üstüne çıkmakta.Ara ünitedeki her dairenin cihaz  ölçüm bilgilerine bir özel program ile girilmekte ve excele transfer edilerek raporlanmakta ve kullanılabilmektedir.

9.1--Bu şekilde örneğin 100 adet soğuk su sayacı-100 tane sıcak su sayacı ve bunların her biri için soğuk su tüketim debileri-kalorimetreler için enerji tüketimi raporlanabilir. Kontrol odası(yönetim) ile binalar arasında kullanılacak embas(data) kablosu 4 uçlu  0,75 mm2 standar data kablosu olarak önerilebilir.

9.2--Montajda ve kullanım için: kalorimetrelerin ve su sayaçlarının sayaç üstünde ki ok yönü(akış yönü) uygun montajı ve sensörlerin:gidiş sensörünün gidişe-dönüş sensörünün dönüş hattına takılması/ 

9.2.1--2 m lik standart sensör kablolarının boyları ile oynanmaması/

9.2.2--kalorimetrelerin ve sensör kablolarının-pus kablolarının fleks borularla korunması ve kablo kanalı içine alınması-ayka 65 klemens ile koruma altına alınması-

9.2.3--şaft içinde sunta üzerine monte edilmesi-/kabloların etiketlenmesi/

9.2.4--Sistem ;jeneratör ve UPS ile sürekli enerji beslemesi içinde olmalı/

9.2.5--yapılan okumaların kaydı yapılıp CD ile arşivlenmesi sağlanmalı/

9.2.6--Bilgisayar erişiminin şifreli kılınması//yine bilgisayara virüs koruma programları yüklenmesi oldukça önemlidir.