Sokak Aydınlatmasında Verimlilik-Bir Çalışma:
1--Global Elektrikli Aydınlatmanın Dağılımı:
1—Hizmetler Sektörü Aydınlatması…%48
2—Mesken Aydınlatması…………….%28
3—Endüstriyel Aydınlatma…………..%16
4—Sokak Aydınlatması vb……………%8
2--Aydınlatmada enerji verimliliğini sağlayabilmek için
2.1--Yapma aydınlatma sisteminin seçimi,
1--Lamba, aygıt ve yardımcı araçlarının seçimi,
2--Hacim iç yüzeylerinin ışık yansıtma çarpanları,
3--Aygıtların yerleştirme yükseklikleri,
4--Hesaplamalardaki doğruluk payı, kullanılan programlar,
5--Bakım faktörü belirlenmesi.
2.2—Aydınlatmada verimlilik için yapma aydınlatma sisteminin kullanım süresi en aza indirilmelidir. Bunun için;
1—Gün ışığını en yüksek düzeyde kullanmak,
2--Otomatik kontrol sistemlerini kullanmak gereklidir.
3—Kaynak çalışmaya göre
3.1--Örnek bir uygulama Çark Caddesi’ni süslemek ve bir görsel konfor oluşturmak amaçlı yapılan aydınlatma tesisinde, yaya alan boyunca çift taraflı ve değişken değerli direk açıklıklarıyla tam 87 adet 3 metrelik bahçe aydınlatma direği kullanılmıştır. Bu direkler çift konsollu dolayısıyla çift armatürlüdür.
3.1.1--Armatürler üstten reflektörlüdür ve üst yar uzaya çok az miktarda ışık yollamaktadır. Keza bu etkinlik faktörünü arttıracaktır. Bu açıdan armatürlerin doğru seçildiğini söylenebilir.
3.1.2--Fakat burada şaşırtıcı olan durum bu direklerde kullanlan lambaların akkor Flamanlı ve 40 Watt’lık lambalar olmasıdır.
3.1.3--Mesken aydınlatmasında bile yetersiz kaldığı için tercih edilmeyen, düşük bir ışık şiddetine sahip bu lambalar genel aydınlatma amacıyla bu direklerde kullanılmıştır
3.2--Benzer şekilde, Serdivan Belediyesi karşısındaki göbekte bulunan 20 metrelik direk etrafında yapılan ölçüm ve hesaplamalarda
1--ortalama aydınlık düzeyi 10 lüks olması gerekirken 8 lüks,
2--ortalama düzgünlük faktörü 0,4 olması gerekirken 0,2,
3--boyuna düzgünlük faktörü 0,5 olması gerekirken 0,067 olarak tespit edilmiştir.
3.3--Şerefiye Camii mevkiinde kullanlan projektörlü bina aydınlatması nedeniyle yaya alanının son derece hatta gereğinden fazla aydınlık olduğu buna karşın hemen buranın 20 metre ilerisinde ise yolun özellikle orta kesiminin bir hayli karanlık olduğu görülmektedir.
3.4--Özellikle yol aydınlatmalarnda yüksek basınçlı sodyum buharlı ve cıva buharlı lambaların kullanıldığı görülmüstür. Ayrca verilen fotoğraflarda birçok yerde özellikle yüksek direklerde projektörlerin reflektörsüz kullanıldığı ve üst yar uzaya kaçan ışık yüzdesinin %50’ler seviyesinde olduğu tespit edilebilir.
3.4.1--Işık kirliliği sorununun da önemli bir kaynağı olan bu uygulama tam bir enerji israfı meydana getirir ve herhangi bir verimlilikten söz etmek mümkün olmaz
3.5--Özet olarak Adapazarı için şunlar söylenebilir;
1--Adapazarı çapındaki tüm aydınlatma uygulamalar akademisyenler tarafından proje ve aydınlatma tesisatı bakımından gözden geçirilmelidir,
2--Özellikle yüksek direk - projektör ve kısa bahçe aydınlatma direkli uygulamalardan ya vazgeçilmeli ya da bunlar uzmanlar gözetiminde yeniden ayarlanmalıdır.
3--Aydınlatma projeleri ve bunların uygulamasında hiçbir şekilde enerji verimli aydınlatma yapma cihetinde hareket edilmemiştir.
4--Adapazarı çapında yapılan uygulamalarda ne uluslararası standartlara uyulma gereği ne de bu uygulamalar yapılırken
4.1--Mevcut ve bundan sonra yapılacak aydnlatma tasarmlarnda CIE standartlarna ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının Dış Aydınlatma yönetmeligi’ne göre hareket edilmelidir,
4.2--Özellikle yol aydınlatmalarnda, renk geriverimi düşük de olsa, etkinliği yüksek olan alçak basınçlı sodyum buharlı lambalar kullanılmalıdır,
4.3--Tüm uygulamalarda üst yar uzaya ışık yollama yüzdesi %20’yi geçmeyecek armatürler kullanılmalıdır.
5—Yorum:
5.1—Belediyeler uygulamada Sokak ve yol aydınlatmaları için konun uzmanı firmalara aydınlatma projeleri çizdirip bu projelere göre yol ve sokak aydınlatmalarını yapmaları-yaptırmaları uygun olabilir.
5.2—Enerji verimliği yönetmeliğine aydınlatma enerjisi tasarrufunda gün ışığından yaralanmak için toplam inşaat alanı 2000 m2 üzerinde olan binalarda
1—depo ve ortak alanların aydınlatmasında ışık tüpü kullanımı
2—depo ve ortak alanlarda hareket sensörlü lamba kullanılmasını
3—Kullanılacak lambaların gün ışığına yakın spektrum veren sarı yada gün ışığı tasarruflu lamba olmasını
4—Sokak aydınlatmasında proje bazlı hareket sensörlü gün ışı renkli tasarruflu lamba kullanılmasını
5—Binalarda kullanılacak mahal ve çatı arası cam alanlarının mahal alanın %12 sinden az olmamasını ve ısı tasarruflu film kaplı ve gürültü önleyici çift yada 3 camlı olmasını
6—Araç içi aydınlatmalarında,yıllık muayenelerde araç içi aydınlığın standart değerleri sağlaması
7—Binalarda merdiven kovası aydınlatmalarında kova sahanlığının % 25 kadar çift camlı yarı açılır cam ile aydınlatılması şartı aranabilir.
Kaynak:Adapazarı Şehrinde Aydınlatmada Enerji Verimliliği Değerlendirmesi--Cenk YAVUZ, Ertan YANIKOĞLU--Sakarya Üniversitesi, Müh. Fak., Elektrik-Elektronik Müh.Böl