Otonom Araçlar-Otonom Sürüşler:
1—Genel Bilgi:
1--Dünyada otomotiv sektörünün 2 trilyon Euro civarında cirosu bulunmaktadır.
1.1--Dünya genelinde 2018
yılında bu değerin 100 milyon civarında olacağı öngörüleri var.
1.2--Dünyada 7,5 milyar
nüfusa karşılık yaklaşık 1,25 milyar taşıt bulunmaktadır.
1.3-- Dünya otomotiv sektöründe dolaylı istihdam ile
birlikte 50 milyondan daha fazla kişinin istihdam edildiği tahmin edilmektedir.
1.4--Dünyada 20 civarında
ülkede faaliyet gösteren yaklaşık olarak 50 adet motorlu taşıt üreticisi
bulunmaktadır.
1.5-- Ülkemizin yaklaşık 80 milyonluk nüfusuna karşılık,
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2017 yılı sonu itibariyle
22,2 milyon taşıt bulunmaktadır. Bu değerin %54’ünü otomobiller
oluşturmaktadır.
2-- Araçların otonomluk ya da otomasyon düzeyleri SAE
J3016’ya göre 6 seviyededir (0, 1, 2, 3, 4 ve 5).
2.1--Beşinci seviyedeki bir
araç tam otomasyona sahiptir. Yani araç, insana ihtiyaç olmadan tüm dinamik
sürüş işlevlerini yapabilmektedir.
2.2--Otonom araçlarda;
lazerli radar, V2V - V2I iletişim teknolojileri, GPS, kamera, radar (yakın
mesafe), IMU ve ultrasonik sensörler gibi algılayıcılar kullanılmaktadır.
2.4--Otonom araçlar;
1--yol kalitesini
izleyebilir,
2--aracın hızını, fren
mesafesini ayarlayabilir,
3--diğer araçları görebilir,
haberleşebilir,yayaları görebilir,
4--kendi kendine park
edebilir,
5--trafik işaretlerini
tanıyabilir,
6--trafik kurallarını
öğrenibilir,
7--enerji verimliliği
sağlayabilir,
8--menzil hesabı yapabilir,
9--sürücüsünü izleyebilir,
10--kazayı haber verebilir
gibi özelliklere sahiptir.
2—Otonom Sürüş Teknolojisi:
1-- Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yeni üretilen
araçların büyük bir bölümü gelişmiş sürücü yardım sistemleri (ADAS) adı verilen
teknolojiyle donatılmış durumda.
2--Araç üreticileri kaza
problemlerin tekrarlanmaması için güvenliği artırmaya yönelik çalışmalarını
sürdürüyor.
2.1--Üretilen araçlarda hız
kontrolü, otomatik acil frenleme ve şerit-kalkış uyarısı gibi temel ADAS sistem
yapı taşlarının birçoğu bulunuyor.
3-- Neredeyse tüm otomobil firmaları otonom araçlar üzerine
çalışsa da henüz tam otonom sürüş sağlayan bir otomobil satışa sunulmadı.
3.1--Tam otonom sürüş için en
az 4. düzey bir otomobil geliştirmek gerekiyor.
3.2--Bugün satılan son
teknoloji araçlar ise ancak 2. düzeydeler.
4--Aslına bakılırsa otonom araçların
geliştirilmesi hayli yavaş ilerliyor ve şu ana kadar satışa sunulan otomobiller
yalnızca birkaç dakikalığına direksiyonu bırakmanıza izin veriyor.
4.1--Daha fazlası için hem
mevcut yazılımlar istenilen düzeyde değil hem de donanım maliyeti araç başına
milyonlarca lirayı bulabiliyor.
5—Otonom araçlarla ilgi
olarak
1--sürücüsüz araba Pittsburgh
gibi gerçek yaşam koşullarında test edildi.
5.1--Otonom Uber , şehir
içinde teste tabi tutuldu, farklı sürücü türleri ve farklı trafik durumları ile
sürüş yapıldı.
5.2--Kaliforniya'da
otomatikleştirilmiş otobüsler üzerinde kapsamlı testler de yapıldı.
Otomatikleştirilmiş otobüslerin yanal kontrolü, San Diego'daki takım gibi
manyetik işaretçileri kullanırken, otomatik kamyon takımının boylamsal kontrolü
milimetre dalga radyo ve radar kullanıldı.
5.3—Otonom araç örnekleri
olarak Google arabası ve Tesla'nın modelleri bulunmaktadır
3—Araçları Otonom Yapmak- Open-Pilot Projesi:
1--Open- Pilot adındaki proje
ise mevcut aracları akıllandırmaya odaklanmış bir proje. 2015'te geliştirilmeye
başlanan OpenPilot zaman içinde açık kaynak hâline gelerek dünyanın dört bir
yanından otonom araç tutkunlarının desteğini aldı.
1.1--OpenPilot’u geliştiren
Comma.ai adlı firmanın çıkarmış olduğu Comma Two adlı cihaz 1000 dolara otomobilinizi
güncel otonom araçların düzeyine-2.düzey çıkarmayı vaat ediyor.
2--Belirli otomobil marka ve
modelleriyle uyumlu olarak çalışan cihaz, ön cama monte ediliyor ve aracın OBD
portuna bağlanarak otomobili kontrol ediyor.
3--Bugüne kadar OpenPilot’u
kullanan otomobiller toplamda 40 milyon km'den fazla yol yaptılar. Üstelik
bunun yaklaşık yarısı otonom sürüş olarak gerçekleşti.
4--Cihaz yapay zekânın
iyileştirilmesi için mobil internet bağlantısıyla araçtan topladığı verileri
merkezi bir sisteme iletiyor. Böylece sistem her geçen gün daha da iyileşiyor.
5--Open- Pilot açık kaynağın
gücünü arkasına alarak makul bir fiyata otomobilinizi 2. düzey otonom sürüş
düzeyine taşımanızı sağlıyor.
6--Elbette sistem tüm marka
ve modellerle çalışmıyor ancak açık kaynak olmasının avantajıyla za-manla yeni
markaları ve modelleri de destekleyecektir.
7—Open-Pilot-Yorum:
1—Otonom sürüş için yapay
zekanın daha çok deneyim-öğreenim yapması için en sağlıklı yol açık kaynak
kodlu yapı olabilir.Yoksa her firmanın kendi kapalı sistem yazlımı ile bu
sorunu çözmesi zor olabilir.
2--Bu hedefi yani tam otonom
sürüşü hedefleyen otomobil firmalarının açık kaynak kodlu sisteme destek olması
yani bu yazılımı hep birlikte pişirip-destekleyip hep birlikte
yemesi-kullanması uygun olabilir.Yine bu imkan ile otonom sürüşte en üst düzeyde çıkılması
mümkün olabilir.
3—Açık kaynak kodlu
yazılımlar aynı zamanda siber saldırılara karşı kapalı yazılımlardan çok daha
iyi bir kaynaktır.
4-- Otonom Sürüş Seviyeleri :
1--Otonom sürüş Sensör
teknolojileri olarak 5 seviyeden oluşuyor
1.1--2014 yılında otonom
sürüş için getirilen 5 farklı seviye kriteri, sürüş sorumluluğunu insan
faktöründen tamamen aracın kontrolüne götüren seçenekleri kapsıyor.
4.1—Otonom Sürüş Seviyeleri-Düzeyleri:
Seviye 0:
Hiçbir otonom fonksiyonu bulunmayan araçlar.
1.Seviye--Birinci
seviye yani asistanlar yardımıyla yapılan sürüşte, sistem sürücü tarafından
devreye sokuluyor ve örneğin, şerit takip asistanının görev yapması gibi insan
faktörünün ön planda olduğu bir sürüş hedefleniyor.
1.1—Kısaca bu seviyede küçük
direksiyon veya hızlandırma görevleri yapıyor. Diğer tüm operasyonlar ise tam
insan kontrolü altında oluyor.
1.2—Bu seviyede Bir veya daha fazla otonom kritik sürüş fonksiyonu
olan ve birbirinden bağımsız çalışan araçlar sözkonusu.
1.3—Bu seviyede Araç,
sürücüye yardımcı olmak için belirli durumlarda otonom olarak direksiyonu veya
hızı kontrol edebilir.
2.Seviye--İkinci
ve üçüncü seviyede, sürüş kontrolünün büyük bir kısmı yine sürücü
sorumluluğunda. Bu seviyelerde aracınıza belli komutlar verebilir, kısa süreli
hareketleri bu komutlara göre yapmasını sağlayabilirsiniz.
2.1--İkinci seviye olan kısmi
sürüşün özelliklerini taşıyan üçüncü yani koşullu sürüş seviyesinde ise
sensorlar ve kameralar devreye giriyor.
2.2--Sürüşü gerçekleştirme
görevi bu mekanizmalarda olsa da sürücünün direksiyon başında ve sürüşe
müdahale etmeye hazır olması gerekiyor.
2.3—Kısaca bu seviyeye gelindiğinde
ise araç güvenlik durumlarına otomatik olarak yanıt veriyor, ancak sürücünün
uyanık ve duyarlı olması gerekiyor.
2.4—Bu seviyede Sürücün kontrol ettiği ve seviye 1 deki otonom
fonksiyonları birlikte hareket ettiği araçlardır.
2.5—Bu seviyede Araç,
sürücüye yardımcı olmak için belirli durumlarda hem direksiyonu hem de hızı
otonom olarak kontrol edebilir.
3.Seviye--3.,
4. ve 5. seviyeler ise artık aracın tamamen kendi başına hareket edebileceği
donanımlara sahip olduğu sürüşe işaret ediyor.
3.1—Bu seviyede araç, çeşitli
trafik ve çevre koşulları altında “güvenlik açısından kritik işlevleri”
gerçekleştiriyor.
3.2—Bu seviyede Kısıtlı sürücüsüz araç seviyesidir ki; sürücü tüm
sürüş fonksiyonlarını yerine getirebilir ve istediği anda otomatik sürüş moduna
geçebilir.
3.3--Koşullu otomasyon –Bu
seviyede Araç, normal çevre koşulları altında hem direksiyonu hem de hızı
otonom olarak kontrol edebilir, ancak sürücünün gözetimini gerektirir.
4.Seviye--Dördüncü
seviye yani yüksek sürüş modunun çalışması ve aracınızın sorunsuz bir şekilde
hareket edebilmesi için herhangi bir komut ya da müdahale gerekmiyor. Sadece
araçta olmanız ve konforlu sürüşün geleceğe göz kırpan keyfini yaşamanız
yeterli.
4.1—Kısaca bu seviyede araç,
insan girişi gerektirmeden çalışabiliyor. Tamamen
sürücüsüz araç seviyesidir.Kısaca Araç tüm sürüş fonksiyonlarını kendi başına icra
eder. Ve bu esnada insan müdahalesini kabul etmez.
4.2--Yüksek otomasyon – Bu
seviyede Araç, sürücünün gözetimine ihtiyaç duymadan normal çevre koşulları
altında bir yolculuğu otonom olarak tamamlayabilir.
5.Seviye--Tam
otonom, yani beşinci seviye sürüş ise artık aracın insan faktörüne ihtiyaç
duymadığı, gelecekten iyi bir haber niteliğindeki sürüş deneyimini yansıtıyor.
5.1-- Son seviye olan beşinci
seviyede araç, her ortamda tam otomasyonla çalışabiliyor.
5.2--Tam otonomi - Araç,
herhangi bir çevresel koşulda bir yolculuğu özerk olarak tamamlayabilir.
5—Kullanılan Teknoloji: Otonom araçlarda kullanılan teknolojiler:
1--Sensörler,
2--görsel veri kaynağı
kameralar.
2.1--Yalnızca kamera verileri
bazen hatalı sınırlayıcı kutular çizer ve bu nedenle kötü tahminlere yol açar.
Bunun nedeni, stereo kameraların sağladığı yüzeysel bilginin doğasından
kaynaklanırken, lidarın dahil edilmesi, otonom araçlara araç üzerindeki her noktaya
kesin mesafe verir.
3-- radar ve lazer (LIDAR-tepe
radarı) teknolojileriyle,
4--ses, sıcaklık gibi birçok
farklı türde veriyle çalışıyor.
5--Birçok noktada, tek
kaynaktan değil, çok kaynaktan veri toplanarak-bu veri eğitilmiş yapay zeka ile
değerlendirilerek güvenlik düzeyi
artırılıyor.
6—Detay-Sistemler:
1--2006 yılında, Avrupa
Komisyonu Intelligent Car Flagship Initiative adlı bir akıllı otomobil
geliştirme programı oluşturdu . Bu programın hedefleri :
1--Uyarlanabilir hız
sabitleyici Şeritten ayrılma uyarı sistemi
2--Uykulu sürücüler için
AWAKE projesi
3--Önünüzde Kesin Açık Mesafe
4--Adaptif farlar OnStar gibi
Gelişmiş Otomatik Çarpışma Bildirimi
5--Akıllı Park Yardım Sistemi
6--Otomatik Park
7--Yaya algılamalı otomotiv
gece görüşü
8--Kör nokta izleme Sürücü
İzleme Sistemi
9--Ön dökülme sistemi
10--Güvenli hız yönetimi
11--Trafik işareti tanıma
12--Bir otoyolda başka bir
arabayı takip etme - Ford ve Vauxhall tarafından kullanılan "geliştirilmiş"
veya "uyarlanabilir" hız sabitleyici
13--Mesafe kontrol yardımı -
Nissan tarafından geliştirildiği gibi
14--Ölü adam anahtarı -
tanıtmak için bir hareket vardır frenleme Deadman'in otomotiv uygulaması,
öncelikle ağır taşıt içine, hem de eklemek için bir ihtiyaç olabilir penaltı
anahtarları için seyir kontrolle
2--Kara araçlarında otomasyon uygulamaları:
1-- Araç takip sistemi
2--Arkadaki engelleri tespit
etmek için arka görüş alarmı.
3--Kilitlenmeyi önleyici fren
sistemi
4--Çekiş kontrol sistemi
(TCS)
5--Merkez diferansiyelli dört
tekerlekten çekiş (AWD).
6--Elektronik Stabilite
Kontrolü (ESC)
7-- Dinamik direksiyon
tepkisi (DSR),
5.1—Firmaların Kullandığı Teknolojiler:
1—Kia:
1--Kia nıngeliştirdiği
teknolojilerin arasında "Otoyol sürüş yardım sistemi" yer alıyor. Bu
sistem ile otomobil, hem şeritte sabit bir şekilde yoluna devam ediyor hem de
önde bulunan otomobille arasındaki mesafeyi güvenli düzeylerde tutuyor.
1.1--Kia'nın geliştirmeye
devam ettiği "Tıkalı trafik yardım sistemi" ile yüksek ve orta
yoğunluğa sahip trafik ortamında öndeki otomobil izlenecek ve sürüş daha
güvenli hale gelecek.
3--Park etmeyi kolay hale
getirmek isteyen marka, otomobilin en düşük sürücü eforuyla kendi kendini dik
veya paralel bir şekilde park etmesini sağlayan Akıllı park sistemi"ni
geliştirmeye devam ediyor. Bu sistem ile sürücü belli bir mesafede akıllı tuşa
basarak otomobilin kendi kendini park etmesine olanak sağlayacak.
2—Volkswagen:
1—Volkswagen in Yeni Arteon’da 210 km/s hıza kadar
sürüş imkânı sağlayan, yarı otonom sürüş asistanı “Travel Assist” sistemi ilk
kez kullanılıyor.
2-- “Travel Assist” özellikle
şehir içi trafiğin yoğun olduğu ve yol çalışmalarının bulunduğu bir rotada
sürüşü daha güvenli ve daha rahat hale getiriyor.
3--Sezgisel Adaptif Hız
Sabitleyici “Predictive ACC”, Travel Assist'in ayrılmaz parçalarından biri
olarak öne çıkıyor. Adaptif Hız Sabitleyici otomobilin hız sınırlarına,
virajlara ve kavşaklara uygun hız adaptasyonuyla hızlı bir şekilde uyum
sağlamasına yardımcı oluyor.
4--Bunun yanı sıra, Şerit
Takip Asistanı “Lane Assist”,
5--yaya algılama özelliğine
sahip Ön Bölge Asistanı “Front Asist”,
6--yarı otonom sürüş asistanı
“Travel Assist”’in diğer bileşenleri olarak dikkat çekiyor.
3—Nissan:
1--Nissan ProPilot da dahil
olmak üzere birçok mevcut sistem, düzgün bir otoyolda oldukça belirgin olan
şeritleri takip etmekte oldukça başarılı ancak işaretsiz, kırsal bir yola
gelindiğindeyse işler değişmeye başlıyor zira otonom bir aracın hesaplama yapması
için mevcut çok fazla değişken ortaya çıkıyor. Bu noktada tüm araçları aynı
potaya koymak ise biraz mantıksız oluyor.
4—Tesla:
1--Tesla ve diğer tüm sürücü
sistem destekleri şu anda Seviye 2 ile Seviye 3 arasında değişen sistemleri
kullanıyor.
6—Güvenlik:
1--Elektronik donanım,
yazılım, sensör ve haberleşme sistemlerinde arıza oluştuğunda ya da
2--yol güvenliğini tehlikeye
düşüren aksamalar gözlemlendiğinde veya
3--siber saldırıya maruz
kalındığında araç kendisini emniyetli bölgeye çekecektir.
4--Buna rağmen bir kaza
olduğunda, aracın kara kutusu ve yol elektronik altyapı sağlayıcısının
kayıtları incelenerek bunun neden oluştuğu ortaya çıkartılacaktır.
7—Otonom Sürüşün Faydaları:
1--Yaşlı ve engelli
insanların ulaşım problemlerini çözebilir, yalnız seyahat
edebilmelerine imkân sağlar.
2--Seyahat esnasında diğer
aktivitelere vakit ayırabilme imkânı sağlar (çalışmak,yazmak, telefonla
konuşmak, yemek yemek, uyumak, okumak, etrafı izlemek gibi)
3--Alkollü iken veya tedavi
altındayken bana istediğim yere gitme imkânı verir.
4--Park etme sıkıntısı
olmadan beni işe ve toplantıya götürebilir.
5--İnsanların kullandığı
araçlara göre daha güvenlidir.
6--Yakıttan tasarruf
yapılmasını sağlar.
7--Araçların egzoz emisyonunu
azaltır.
8--Trafikte daha az kaza
meydana gelir.
9--Trafik sıkışıklığının
azalmasını sağlar.
10--Kazalara acil yardımın
hızlanması sağlanır.
11--Meydana gelen kazalar
hafif şiddetli olur
12--Seyahat sürelerinin
kısalmasını sağlar
13--Sigorta pirimi
ödemelerinin düşmesini sağlar
7.1—Riskler:
1-- Tesla Motor'un Tesla
Model S'deki otomatik sürüş sistemini içeren bir ölümle sonuçlanan kayıtlı bir
olayı var. Kaza raporu, kazanın sürücünün dikkatsiz olmasının ve otopilot
sisteminin önündeki engeli tanımamasının bir sonucu olduğunu ortaya koyuyor.
2--Otomatik sürüş
sistemlerindeki bir diğer kusur, hava durumu veya başkalarının sürüş davranışı
gibi öngörülemeyen olayların, aracın çevresini izleyen sensörlerin düzeltici
eylem sağlayamaması nedeniyle ölümcül kazalara neden olabilmesidir.
7.2—Diğer Otonom Araç-Sistem Çalışmaları:
1—Kendini dengeleyen
motosiklet-Binicisiz motosiklet projeleri
2—Otonom otobüs-Otonom Kamyon
3—Otonom Tren-Otonom Tramvay
4—Otonom uçak(otopilot)-Otonom
teslimat droneleri
5—Otonom deniz sistemleri- Otonom tekneler-Otonom sualtı robotu
6—Otonom robotlar
7—Endüstri4 tam otomasyon
fabrikalar
8—Ülke Çalışmaları:
1--Hollanda, otonom araç
adaptasyonu için komşu ülkeleriyle işbirliği halinde. Amsterdam’dan Antwerp’e,
Rotterdam’dan Ruhr Vadisi’ne kadarki ana rotalar için 100’den fazla otonom
tırdan oluşan bir taşıt grubunun lansmanını yapmayı planlıyor.
2--Singapur, önde gelen bir üniversitenin işbirliği ile inşa ettiği test kasabasında, trafik ışıkları, otobüs durakları, gökdelenler ve yapay yağmur makinesi ile oldukça nemli, tropikal hava şartları oluşturarak otonom araçların test sürüşlerini gerçekleştiriyor.
3—Norveç:Otonom araçların
umumi yollarda test edilmesini yasallaştıran Norveç, aynı zamanda küçük ölçekli
otonom otobüs servisleri işletmeye başlıyor. Ülkede bir otonom taksi pilot
uygulaması da 2019 için planlanmış durumda.
4--Finlandiya otonom
araçların kış şartlarında çalışması ve otonom otobüs hizmetleri üzerine
yoğunlaşıyor. Aynı zamanda sarı yol çizgilerini otonom araç dostu olan beyaz
çizgilere çeviriyor.
5--İsrail’in otonom araç
konusundaki gücü ihracat odaklı teknoloji sektörüne dayanıyor. Bu sayede
teknoloji ve inovasyon endeksinde yükselen İsrail, aynı zamanda endüstriyel
işbirlikleri, yatırımlar ve genel merkezler konusunda da ölçümler yapabiliyor.
6—Çekya:Yeni otonom araç test
bölgeleri ile pilot uygulamalar yürütebilen Çekya, yerel araç üretimi alanında
da ön plana çıkıyor.
7—Macaristan:Otonom araçların
test edilmesi konusundaki yasal değişiklikler ve ticari pilot uygulamalarının
yanı sıra aktif bir startup ekosistemine sahip olması, Macaristan’ın listeye
girişini ayırt edici kılıyor.
Geçen yıl listenin üçüncü
sırasında yer alan ABD, halihazırda dünyanın önde gelen otonom araç firmalarına
ev sahipliği yapıyor ve çok sayıda test sürüşü gerçekleştiriyor, ancak otonom
araçlar konusunda ulusal düzeyde güçlü bir yaklaşımı bulunmadığı için,bu yıl
dördüncülüğe geriledi.
Kaynak:
1--Bilim ve
Teknik-Kasım 2020--https://comma.ai
3-- https://www.sabah.com.tr/
4-- https://avivasadijitalgaraj.com/
6-- https://dergipark.org.tr/tr/
7-- http://www.ikev.com.tr/tr
8-- https://www.milliyet.com.tr
9--https://satinalmadergisi.com/
10--https://tr.qaz.wiki/wiki