Gıda
İsrafı-Yiyecekte Küresel İsraf-1 Trilyon Dolar:
1--Avrupa Teftiş Mahkemesi, geçtiğimiz yıl tüm
dünyada, 800 milyonu aşkın insanı doyurabilecek miktarda yiyeceğin israf
edildiğini açıkladı.
1.1--Avrupa Teftiş Mahkemesinin hazırladığı bir
rapora göre Avrupa Birliği ülkeleri, geçtiğimiz yıl, 88 milyon ton yiyecek
maddesini çöpe attı. Bu miktar, 200 milyon nüfusu beslemeye yeterli. Avrupa’nın
nüfusu ise 743 milyon.
1.2--1975’te Lüksemburg’da kurulan ve Avrupa
Birliği’nin sayıştayı görevini üstlenen Avrupa Teftiş Mahkemesi, AB fonlarının
gereğince yönetilip yönetilmediğini kontrol ediyor. Mahkemenin görevi, israfı
önlemek değil. Ancak kötüye giden uygulamalarda ikaz edici bir rol
oynayabiliyor.
1.3--Mahkemenin hazırladığı raporda, yiyecek
israfıyla yeteri kadar mücadele edilmediği, ayrıca bunun sadece Avrupa’nın
değil, tüm dünyanın sorunu olduğu belirtildi.
1.4--Rapordan sorumlu mahkeme üyesi Bettina
Jakobsen, bu konuda üye ülkelerin mevcut politikalarının ahenk içinde çalışması
gerektiğine işaret etti
2--Fransa’da, 400 metrekareden daha büyük
marketlerin satılmamış ürünlerinin çöpe etmesi yasak. Bu ve buna benzer yasakların
diğer üyelerde de yürürlüğe konması gerekiyor.
3--Avrupa’nın çöpe giden ürünlerinin faturası 143 milyar
euro. İsrafın küresel olarak bir milyar 300 milyon ton civarında olduğu tahmin
ediliyor.
3.1--Bütün dünyada, sanayileşmiş ülkelerde 680
milyar dolar, gelişmekte olan ülkelerde ise 310 milyar dolar olmak üzere toplam
bir trilyon dolar civarında bir kayıp söz konusu.
3.2--Sanayileşmiş ülkelerde kişi başına yıllık 95-115
kilo yiyecek israf edilirken diğer ülkelerde bu rakam 6-11 kilo arası.
3.3--Çöpe atılan yiyeceklerin sadece dörtte biri
bile kurtarılsa, 870 milyon kişinin doyurulabileceği hesaplanıyor. Bu da, açlık
sorununun çözülmesi için fazlasıyla yeterli.
3.4--Tüm dünyada yiyecek israfıyla mücadele eden
resmi olarak kayıtlı 68 uluslararası kuruluş bulunuyor.
4—Ayrıca Türkiyede İsraf Konusunda yapılan bir
çalışmaya göre:
4.1--Metro TÜBİTAK ile bir araştırma yaparak
tarladan sofraya uzanan yolda yaşanan bu kaybın bir haritasını çıkardı.
4.2--Metro Toptancı Market Genel Müdürü Kubilay
Özerkan, “16 milyon ton sebze meyve çöpe gidiyor desek, bu 30 milyar TL’lik bir
kayıptır. Biz gerekli çalışmalarla bu rakamın 15 milyar TL’ye
düşürülebileceğine inanıyoruz” dedi.
4.3--Bu konuda bakanlıklarla görüştüklerini açıklayan
Özerkan, üzerinde çalışılan ambalaj teşviği gibi desteklerin iyileşmenin
sağlanabilmesi açısından çok önemli olduğunu vurguladı.
4.4--Özerkan, yaptıkları araştırmanın Türkiye’ye
katkısının bu çalışma için yapılan yatırımdan çok daha büyük olacağını vurgulayarak
detayları şöyle anlattı:
1--“TÜBİTAK ile marul, domates ve şeftali ürünlerini
baz alan, 8 ay süren bir araştırma yaptık. Ürünlerin iyi koşullarda ve kötü
koşullarda tedariğini temel alan bu araştırma neticesinde kötü koşullarda
tedarik edilen ürünün iyi koşulda tedarik edilene kıyasla 9 kat daha fazla
atığa dönüştüğünü gözlemledik.
2--Gördük ki, gıda kayıp ve atıklarında da sürece bütünleşik
bakmak çok önemli.
3--Zincirin tek bir halkası eksik kalırsa bu
halkanın tüm zincire olan etkisi çok daha büyük oluyor.
4—Kayıp
Oranları:
Ürünü soğukta sergilemezsek……………. % 13’luk bir
kayıp,
soğuk zincirde taşımazsak………………...% 9,5”luk bir
kayıp
uygun ambalajda satmazsak………………% 9’luk bir kayıp
oluşturuyor.
4.5-- Ambalaj, kayıpları
azaltmada önemli bir kriter. Metro olarak, marulda nem önleyici ambalaj kullanarak
raf ömrünü 3 kat artırdık.
4.6--Marul araştırmasında ortaya çıkan çarpıcı bir
sonuç var. Üretimin 6 aşamasında da marul olumsuz koşullara maruz kaldığı takdirde
ürünün ağırlık kaybı % 20 olurken, satılabilirlik oranı da yüzde 0 oluyor. Yani
ürünlerin tamamı çöpe atılıyor.” Ürünün çöpe atılması birçok kaynağın da israf
edilmesi anlamına geliyor. Örneğin 1 kg domates çöpe atılınca onu üretmek için kullanılan
50 litre su da israf edilmiş oluyor.
4.7--Özerkan bunun bir verimlilik projesi olduğunu
vurgulayarak, “Üreticilerin çeşitli zorluklarla ve kıt kaynaklarla ürettiği
meyve ve sebzelerin çöpe atılmaması ve milli kaynakların israf olmaması için,
atık ve kayıpların en aza indirilmesi amacıyla tedarik zinciri ve satış
koşullarını geliştiriyor ve standartlara uygun yatırım yapıyoruz.
4.7.1--Tüketim analizleri yaparak; doğru miktar,
kalite ve özellikte planlı üretim yaptırma hedefiyle kayıpları en aza indiriyoruz”
ifadelerini kullandı.
5—Öte Yandan Türkiye Ziraat Odaları
Birliği Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, Türkiye’ce yaş ve meyvenin tarladan
sofraya ulaşıncaya kadar önemli kayıplara uğradığını, yetiştiriciliğin yanı
sıra hasat sırasında kayıplar meydana geldiğini belirtti.
5.1--Bayraktar, tür ve çeşitlere göre değişmekle
birlikte yaş sebze ve meyvedeki kayıp oranının % 10-30 değiştiğini kaydetti.
5.2--Geçen yıl itibarıyla 110.7 milyon tona ulaşan
üretilen önemli 60 bitkisel ürünün 9.4 milyon tonunun daha nihai tüketiciye
ulaşmadan, üretimde, kullanım ve piyasada kaybedileceğini belirten Bayraktar,
bunun 8-10 milyonluk bir ülkenin tüketebileceğinden fazla bir ürün anlamına
geldiğini ifade etti.
5.3--Bayraktar, şöyle devam etti: "Buna nihai tüketimdeki
kayıplar dahil değil. İsraf büyük
boyutlarda, her gün 6 milyon elemek çöpe gidiyor.Tarladan sofraya gıda israfı
gelişmiş ülkelerde % 40’ı buluyor.
5.4--Türkiye’de sebze ve meyvenin %25 tüketilemeden
kaybediliyor. Türkiye'de tarladan sofraya gıda israfmın yüzde 25-30’larda kaldığını
kabul etsek bile israf edilen gıdayla Suriye kadar, 20-25 milyon insan açlıktan
kurtulurdu.
6--Gıda atıkları için ey iyi çözüm kamu marifetiyle gıda(atık) bankalarının sayısını ve işlevini artırmak olabilir.
5--Gıda İsrafı-Türkiye-Dünya:
1--Her
yıl üretilen gıdanın %30 u, yani 1.3 milyar ton gıda kayıp ve israf oluyor.
2--Gıda kaybının ekonomik bedeli gelişmekte olan
ülkelerde 310 milyar dolar, gelişmiş ülkelerde ise 680 milyar dolar.
3--Türkiye’de günde 4.9 milyon ekmek çöpe atüıyor.
Üretilen sebze ve meyvelerin % 50’si kayıp.
3.1--Hizmet sektöründe işletme başı yılda 4.2 ton
gıda ve 2 bin litre içecek israfı var.
3.2--Her yıl 19 milyon ton gıda çöpe gidiyor. Bu
yaklaşık 625 bin çöp kamyonunun taşıdığı çöp miktarına eşit.
3.3--Yıllık cirosu 500 milyar TL olarak tahmin edilen
Türkiye gıda sektöründe, % 2’lik bir gıda çöpe gönderilmezise 10 milyar TL
tasarruf sağlanacak.
3.4—Gıda bankacılığı ile belediyeler, sivil toplum
örgütlerinin de devreye girmesiyle bu sistemin binlerce ton gıdanın israfının
önüne geçilebilir.
3.5--Gıda israfı aynı zamanda, su ve enerji gibi
doğal kaynaklarının israfı da demek.
4--2021 BM Gıda İsrafı Endeksi Raporuna göre
Türkiye, dünyada gıda israfının en fazla olduğu ülkeler arasında yer alıyor.
Ülkemizde her yıl israf edilen gıda miktarı; 11,3 milyon ton.
4.1--Gıda israfının en yoğun olduğu yer; ne yazık ki
evlerimiz. Her yıl kişi başına
1—evlerde…………. 93 kilo,
2—restoranlarda…… 28 kilo ve
3--satış noktalarında… 16 kilo gıda; çöpe atılıyor.
4.2-- Ekmek israfında; her 3 ekmekten l i atılıyor.
4.3--Gezegende her yıl toplam 931 milyon ton gıda
israf ediliyor.
4.3.1--Bu; küresel çapta perakende noktaları, evler
ve restoranlarda tüketime hazır gıdanın %17’si.İsrafta en büyük kayıp
evlerimizde:….%61
6--Gıda İsrafına Karşı Platform-Fazla Gıda:
1—Fazla Gıda Kurucu Ortağı Olcay Silahlı'nın belirtti modelde restoran “Bugün elimde şu kadar porsiyon yemek kalacak” diyor ve Fazla Gıda sistemine koyuyor.Kullanıcılara “Akşam 6 ila 8 arasında gel al” diyor.
2--Arz-talep dengesi bozulan restoranlar da sistemden memnun
3--Hemen restoranlar ile işbirliğine gidip, ellerinde kalan ürünleri online kanalda ön satışla elden çıkarmalarını sağlayan bir platform kurduk.
4--Belirlenen saatlerde ürünler yarı fiyatına satılıyor. Hem atık oluşmuyor hem de insanlar daha uygun fiyatlarda gıdaya ulaşıyorlar.”
5--Fazla Gıda'mn atık yönetimindeki önemli güçlerinden biri de bağış operasyonları. Kurucu Ortak Olcay Silahlı, pandeminin en çok etkisini gösterdiği dönemde sahada ihtiyaç sahiplerine sağlıklı gıda ulaştırmayı başardıklarını belirterek, aylık 1.1 milyon kişiye yiyecek götürdüklerini vurguluyor.
5.1--Silahlı, “Bu dönemde ayrıca. 300'ün üzerinde kuruma gıda bankacılığı eğitimi verdik. Bu vesileyle ülke genelinde 54 yeni gıda bankasının kurulmasına destek verirken, mevcut 48 gıda bankasının da kendini geliştirmesi için yol gösterdik. Bu dönemde gıda bankalarına başvuran ihtiyaç sahibi sayısı da %60 oranında arttı” diyor.
6--Olcay Silahlı'nın verdiği bilgilere göre Fazla Gıda, kurulduğu 2017'den bu yana yürüttüğü operasyonlarla 16 bin ton gıdanın kurtarılmasını sağladı.
6.1--Silahlı, geçirilen dört yılı şöyle değerlendiriyor: “Kurtardığımız bu gıdanın 3 bin 675 tonu bağış operasyonları-ihtiyaç sahiplerine ulaşırken, 1050 tonunu yeniden satış modülümüz ile ekonomiye geri kazandırdık.
6.2--Kurtarılan gıdanın 3 bin 325 tonu hayvan yemi üretiminde değerlendirildi, 1950 tonu da biogas tesisleride elektrik enerjisine dönüştürüldü.
6.3--Ayrıca 36 şehirde gerçekleştirilen 35 binden fazla gıda kurtarma operasyonları say
Kaynak:
1--ALEVRİGEL / alev.rigel@paradergi.com.tr
2—Dünya Gazetesi
3--Dünya 13 Nisan 2021- Salı/22