Enerji Verimliliği Uygulamaları-Isı Yalıtım/Mekanik Tesisat-Ulaşım-Yeşil Bina-İsveç Uygulamaları:

1--Isı Yalıtım:

1-- Türkiye yalıtım malzemeleri üretimi ve teknolojileri konusunda iyi durumdadır. 2007 rakamlarıyla 3 milyar USD’ye ulaşmıştır.

2-- Artık önemli olan yalıtımsız yapılardan yalıtımlı yapılara dönüşü hızlandıracak mekanizmaların geliştirilmesidir.Fransadaki yalıtımı sürecinde dönüşüm  örnek alınabilir.

3--Enerji verimliliği sağlanması için en hızlı atılabilecek adımın ısı yalıtımı olduğu bir gerçektir.

3.1--Öncelikli olarak ısı yalıtımsız binalara doğalgaz aboneliğinin verilmemesi acil önlemlerden biri olabilir.

3.2—Statik açıdan sağlam binaların mantolanması için ucuz kredi imkanları sağlandıktan sonra belediyeler tarafından binaların mantolanması için belli süreyi içeren taahhüt alınabilir.

3.2.1--Büyükten küçüğe göre binalara belirli süreler verilerek yalıtım yaptırımı kamusal olarak uygulanabilir.

4-- Yalıtım yaptırmak isteyenlere halihazırda 4 yıla kadar varan vadelerle finansman sunulmaktadır. Finansman maliyetlerinin aşağıya çekilmesi için tedbirler alınabilir ve yeni yöntemler geliştirilebilir.

5--Binalarda tüketilen enerjinin yaklaşık % 75’i ısı enerjisi formunda tüketilmektedir ve bu nedenle de en etkin ve kolay uygulanabilir önlem ısı yalıtımıdır.

6--2000 yılından bu yana yapılan gözlemlere göre henüz yönetmeliğin etkin uygulamaya geçmemesinden dolayı tüm yeni binaların yaklaşık % 10-15’lik bir bölümünde tam anlamıyla etkin ısı tasarrufu önlemlerinin uygulandığını ve tasarruf sağlandığını belirtmek mümkündür.

6.1--Mevcut bina stokumuzla kıyasladığımızda stokun yaklaşık % 3-5’i gibi oldukça düşük bir oranına karşılık gelmekle birlikte yılda % 1-2 gibi bir oranda bina stokunda verimlilik iyileşmesi sağlandığı sonucuna gelinmektedir.

7--Bir binada toplam olarak ortalama 100.000 kWh/yıl - yılda 300.000 TEP civarında enerji tasarruf edildiği sonucu ortaya çıkmaktadır.Bunun parasal değeri tahminen 50-60 milyon $ civarındadır.

7.1--Bu kazanç devletin herhangi bir yatırımı olmadan, yeni bina maliyetine

% 5-8 gibi ek bir maliyet getirerek sadece yeni yönetmeliğin şartlarının yeni binalarda % 10-15 gibi çok düşük bir oranda uygulanması ile  sağlanmıştır.

7.2--Bu binaların en az 25-30 yıllık ömrü boyunca da bu tasarrufu sağlamaya

devam edeceği düşünülebilir.

7.3--Ankara şartlarında 1.60 YTL gibi olan doğal gaz ısıtma maliyeti yalıtım ile ilgili yönetmeliğin uygulanması ile 45 YTL’ye kadar düşmektedir.

8--Yalıtımsız binada ısıtma sistemi için 3781 $ yatırım gerekirken, yalıtımlı binada sadece 1427 $ yatırım gerekmektedir. Yalıtım uygulaması ile ısıtma sisteminin kurulmasında 2354 $ tasarruf elde edilmektedir.

9—Türkiyede Kamu binalarında % 36 oranında çift camlı pencere kullanılmıştır ve çatı yalıtımı % 28 oranında uygulanmıştır.

9.1--Avrupa’da, çatı yalıtımlarında bazı soğuk ülkelerde 45 cm’e varan kalınlıklar uygulanmaktadır. AB ülkelerinde çift cam kullanımı minumum % 50 oranındadır.

9.2--Amerika’da kişi başına yalıtım malzemesi miktarı 1 m3/ kişi iken, Avrupa’da 0,6 ve Türkiye’de 0,06 m3/kişidir.

9.3--Avrupa’ya göre 6 kat daha az bir yalıtım malzemesi tüketimi binalarımızdaki enerji kaybının nedenini daha iyi açıklamaktadır.

2--İklimlendirme Sistemleri:

1-- Termostatik radyatör vanaları ısı konforunun yanısıra %20’lere varan tasarruf sağlamasına rağmen yeni yapılan merkezi sistemlerde mecburi olmasına rağmen kombili ısıtmada  tüketici tercihine bırakılmaktadır.Oysa bütün ısıtma sistemlerinde zorunlu tutulabilir.

2-- Isıtma sistemlerini destekleyen ve sıcak su sağlayan güneş sistemleri kullanımı henüz yeterince yaygın değildir. Oysa belediye yönetmelikleri örneğin

1--enerji geri kazanımı sağlayan merkezi kazan baca ekonomizeri

2--klima santrali geri kazanım cihazları

3--sıcak su üretiminde min % 40 ını sağlayan ısıtma sistemi bağlantılı sıcak su güneş kollektörü kullanımı zorunlu tutulabilir.

3-- Enerji verimliliği düşük binalara doğalgaz aboneliği verilmemelidir.Ayrıca yalıtım teşvikleri ile binaların yalıtım yaptırması daha kolay olabilir.

3—Yeşil Bina:

1—Binalarda sıcak su üretimi ve çevre aydınlatmada vede sanayide kurulu gün belli oranda karşılanması için çatıda fotovoltaik paneller ile  güneş enerjisinden yararlanmasının teşvik edilmesi,

2—Bisiklet yolları yapımı ile bisiklet ve hibrid araç kullanımının teşvik edilmesi

3-Yeraltı ve çok katlı otoparkların teşvik edilmesi

4- bina çevresinde asfalt alanların sınırlandırılması-yağmur suyunun yerlatına bırakan delikli parke taşlarının kullanımı

5- yağmur suyunun bina gri su sistemine katılarak tekrar kullanılması ve kanalizasyon sistemlerinin atık su limitlerinin uzaktan belediye tarafından on line kontrolu

6—Büyük şehir Başkanlığı olan illerde yeşil çatı yapma zorunluluğu getirilmesi

7- aydınlatma/ ağaç-pancur sistemleri ile gölgeleme sistemleri kullanılması

8- enerji etkin iklimlendirme ve cephe sistemlerinin kullanımı

9- iklimlendirme sistemlerinde kullanılan cihazların seçiminde ozon tabakasına zarar veren CFC gibi maddelerin yerine HFC, HC veya CO2 kullanılması

10- yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı (rüzgar, jeotermal enerji, kojenarsyon, fotovoltaik panel teknolojileri ve benzeri) kullanımı

11—geri dönüşümlü, geri dönüştürülebilecek ve yerel malzeme seçimi/ kullanımı-geri dönüşümün geri dönüşüm konteynırında toplanması ve kazandırması-gıda atıkların gıda atık konteynırında toplanıp kompost gübresi yapılması

12—Yeşil bina sertifikası alan binalara belediye harç indirimi yapılması.Ayrıca yerli yeşil bina sertifika veren yerli kurumun oluşturulması-TSE,tpe vs oluşturulabilir ve yeşil bina sertifika alma zorunluluğu getirme.

13—Öncelikle Kamu binalarında enerji verimliliğin sağlanması ve kamu enerji verimliliğinde öncü rol almalı. Bazı kamu binalarında LEED veya BREAM gibi sertifkasyonlar alınarak örnekler oluşturulmalı.

4--Ulaşım:

1—Teknik Bilgi:

1.1-- Önümüzdeki 20 yıl içinde ise endüstrinin büyük bir dönüşüm geçireceği uzmanlarca kabul edilmektedir. Elektrikli ve hibrid araçların yaygınlaşacağı ve 2050’lerde fosil yakıtlı araçların tamamen pazardan çekileceği düşünülmektedir.

1.2--Araç Türüne Göre Motorlu Taşıtlar

Otomobil………………%49,55

Kamyonet……………..%15,4

Motorsiklet…………….%16,08

Traktör……………….. %9,55

Kamyon……………….%5,08

Minibüs………………. %2,68

Otobüs………………... %1,4

Özel Amaçlı Taşıt……..%0,23

1.3-- Bir araştırmada 10 yaş fark olan aynı model iki araç karşılaştırılmış ve eski aracın kilometre başına % 20 daha fazla emisyon ürettiği görülmüştür.

1.4--Ülkemizdeki motorlu araçların %60’ını otomobiller oluşturmaktadır ve otomobil pazarında yakıt verimliliği yüksek, dizel araçların oranı son yıllarda yükselmiştir.

1.5--2003-2004 yıllarında trafikten 20 yaş ve üzeri toplam 320.000 araç çekilmiş ve toplam CO2 emisyonunda yaklaşık % 4,87’lik bir azalma sağladığı çeşitli kaynaklarda belirtilmektedir.

1.5.1-- Eski araçlar yeni araçlara göre %20 daha fazla emisyon üretmektedir.

1.5.2--Eski araçların vergisindeki azalma yerine 6. yıldan sonra sabit kalması sağlanmalı tüm eski araçların vergileri 6. yılda ödenen vergi seviyesine çıkarılmalıdır. Bu husus caydırıcı bir etki yaratacaktır.

1.5.3--Kırsal kesimde çok yaygın olan eski araçlar için bu verginin yüklenmesi ağır olacağından LPG ( ve bio dizel ) kullanımı için özel vergi indirimleri ile bu yükün zaten fakir olan köylü üzerindeki olumsuz etkisi azaltılabilir.

1.6--Avrupa Birliği 2012 yılı itibarı ile ortalama taşıt emisyonunu 120 gr CO2/km düşürülmesini desteklemektedir.

1.7-- İtalya 2005’te hazırladığı bir teklifte 1996 öcesinde trafiğe çıkmış 15 milyon aracı 2009’a kadar trafikten çekerek 9 milyon ton CO2 tasarrufu sağlamayı planlamıştı. Böylece şehirlerdeki hava kirliliği % 60 azalacaktı.

1.7.1--Bunun için 145 gr/km CO2 emisyon sınırı altında olan araçların KDV’sinde % 75 indirim sağlanacaktı. Bu da yaklaşık araç başına 1900 Euro civarında bir kazanç sağlıyordu. Bunun devlete maliyeti yıllık 450 milyar Euro vergi kaybı olacaktı.

1.7-- Yapılan hesaplara göre saatte 60.000 yolcu taşımak için

12 şeritli bir otoyola…………………… 20 milyon USD yatırım yapılması

çift hatlı bir demiryolu ile taşımak………..4 milyon USD yatırım gerekmektedir.

1.6-- Kabul görmüş hesaplara aynı yükü taşımak

deniz yolunda………….. 1 birim,

demir yolunda…………. 3,5 birim,

kara yolunda…………... 7 birim,

hava yolunda………….. 22 birimlik maliyet oluşturmaktadır.

1.7-- Biodizel Almanya’da %6, Avusturya’da %11 oranlarına ulaşmıştır. Brezilya enerji bitkileri ile petrol bağımlılığını azaltmayı başarmıştır. Biodizel düzenlemelerindeki boşluklar ve vergi yükleri piyasa oluşmadan yok olmasına neden olmuştur.

1.8--Diğer yandan LPG’li araçlara dönüşüm büyük bir hız kazanmıştır. Daha az emisyon ve daha uygun maliyet demek olan LPG pazarının gelişimi için yeni düzenlemelere ihtiyaç duyulmaktadır.

1.9-- Otobüs ve kamyon işletmeciliğinin büyük şirketler halinde yürütülmesi yük ve yolcu taşımacılığının veriminin arttırılması ve işletmelerde enerji yönetim sistemi kurulması sağlanmalıdır. Şehir içindeki belediye taşıt filolarında da taşıt başına katedilen yol uzunluğuna göre yakıt tüketimi izlenmeli, düşürülmesi için önlem alınmalıdır.

1.10-- Ömrünü tamamlamış araçların dolaşımdan kaldırılması ve araç parkının yenilenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. Buna da kamu sektörlerindeki ve çoğu verimsiz olan 50.000 den fazla binek taşıtlarından başlanmalıdır.

1.11--Kamu sektörünün çok özel amaçlar dışında binek aracı olarak 1200 cc motor hacminden büyük araç satın alması yasaklanmalı, mevcut parkta olan araçlar da bir plan dahilinde değiştirilmelidir.

1.9.1—Ulaşımda  otobüs,servis firmalarının araç takip sistemi kurması zorunlu hale getirilebilir ve kamu izin verirken araç tüketimini belli değerin altında olmasını şart koşabilir.

1.10-- filonun gençleşmesi için yakıt verimli genç araçlara ait vergilerin azaltılarak, verimli yeni araçların satın alınması teşvik edilmelidir. Otomobillere uygulanan vergi indirimi kamyon ve otobüslere de uygulanmalıdır.

1.11-- LPG ile çalışan araçların yaygınlaşması amacıyla LPG için konulan ve perakende fiyatın önemli bir bölümünü oluşturan ÖTV indirilmelidir.

1.11.1--Şehir içi toplu taşıma filoları ile sanayi ve kargo filolarında sıkıştırılmış doğalgaz (CNG) türünden alternatif yakıtların kullanımı teşvik edilmelidir.

2—Ulaşımda elektrikli araçlara vergi indirimi sağlanması

3—Deniz,Kara,Hava Ulaşımında enerji olarak elektrikli-doğalgaz-solar-lpg-

dizel sıralamasına göre vergi teşviği sağlamak

4—Yeni sürdürülebilir enerjili gemilerin imalatını teşvik için Gemi imalat sanayinde rüzgar,elektrik ve cng li gemilere teşvik verilmesi.

4.1-- Denizyolu ve demiryolu modlar ındaki atıl kapasitelerin değerlendirilmesi için işletme iyileştirmeleri yapılmalıdır. AB’de uygulanmakta olan “hızlı deniz yolları” (sea motorways) yönteminin en kısa zamanda ülkemizde de uygulanması için gereken önlemler alınmaya başlanmalıdır.

4.1.1--Bu kapsamda; “

1--Orta ve Doğu Avrupa ile olan taşıma hattının Tuna-Sakarya ve Tuna-Marmara Limanları hatlarına alınması”,

2--“Güney Avrupa ile olan taşıma hattının Brascia-Aliağa hattına alınması” ve

3--“Kuzeyden bağlantının ise, olanaklar çerçevesinde, Ukranya iç su yolu

4.2--Denizyolu ulaşımında, başta yaş sebze ve meyve taşımacılığının çok olduğu Antalya, Muğla ve İzmir gibi iller ile Doğu Karadeniz limanlarının İstanbul bağlantılarına Ro-Ro seferlerini özendirici çalışmalar başlatılmalıdır. İskenderun, Antalya ve İzmir deniz bağlantısının etkin kullanılmasını sağlayıcı tedbirler alınmalıdır.

4.3--Yeteri kadar koruması olmayan çok sayıda liman ve/veya barınak yerine, gerekli yerlere ulaşım tekniği yönünden yeterliliği olan limanlar yapılarak “hızlı deniz yolları” için elverişli ortam yaratılmalıdır. Denizlerimize uygun tekne tipleri geliştirilmelidir.

4.4--Nehirler ile baraj gölleri ve doğal göller en kısa zamanda etkin ulaşım amacıyla kullanılmaya başlanması amacıyla bir plan üzerinde çalışılabilir.

5—Ulaşımda deniz ve demiryolu teknolojisi için yerli sanayi oluşması için yerli malı parça kullanma zorunluluğunun %70 üzerinde olmasının sağlanması

6—Şehir içi ulaşımda Bisikletle ulaşımı desteklemek için ana(İstanbulda E5,TEM  dahil) ve yan arterlerde yolun sağında bisiklet yolu olarak örneğin 120 cm şeritle ayrılmış bisiklet yolu yazılı yolun ayrılması.Bütün şehirlerde belediyelrece bu yolun yapılmasının bakanlıkça tebliğ edilmesi.

6.1—Elektrikli ve navigasyonlu yerli bisiklet imalatına teşvik getirilmesi.

6.2—İlçe bazında bisikleti teşvik etmek için kartlı ücretli bisiklet kiralama firmalarının piyasa çıkmasının sağlanması ve bisiklet otoparklarının oluşturulması.

7—Yerli küçük uçak sanayinde elektrikli uçak arge sine-imalatına yönelmesi.

8—Elektrikli planör imalatının desteklenmesi

9--Uçak alımında biyoyakıtı-biyodizeli belli oranda kullanan uçakların satın alınması

10—Nehir teknelerinde elektrikli nehir teknelerine vergi kolaylığı sağlanması

11—Biyodizel için yerli kullanımda Avrupa standartlarında üretim ve kullanım için düzenleme yapılması

12—İstanbul vs kıyı illerde ulaşımda en az örneğin %30 deniz ulaşımı ile sağlanması için yapılanmaya ve ücret teşviğine gitmek.

13--%50 kamu-%50 özel ortaklığı ile elektrikli yerli otomobili –yerli treni-yerli uçağı-yerli helikopteri üretmek ve kamuda bunları kullanmak.

14—Belli yaşın üstündeki motorlu araçların hurdaya ayrılması için AB standardında teşvik vermek.

15--Deniz-Demir-Karayolu bütünleşik olarak lojistik planlamalar gözden geçirilmeli ve yeniden düzenlenmeli.

5—Sanayide Enerji Tasarrufu:

1-- Üretim maliyeti içinde enerji maliyetleri

Rafineri…………%7,5

Gıda……………. %10

Tekstil………… %12,5 

Metalurji………..%15

Seramik………… %20

Gübre…………..  %25

Kağıt……………..%25

Cam……………... %30

Çelik………………%30

Çimento…………..%55

Kaynak:EİE

2-- Almanya, Japonya, İsveç gibi enerji yoğunluğu düşük ülkelerin endüstrilerini incelediğinde, Üstün nitelikli ana üretim teknolojileri, bu teknolojileri destekleyen atık ısı geri kazanımı, kompanzasyon, otomasyon gibi destekleyici teknolojiler ve verimlilik felsefesi ile örülmüş enerji yönetim anlayışı hakim.

3—Türkiyede Enerji Tasarrufunda potansiyelin gerçekleştirileme oranı-2006:

Demir-Çelik……………..%8

Seramik………………….%33

Gıda……………………..%3

Tekstil……………………%93

4—Birçok projede Enerji verimliliği yatırımlarının ortalama 3 ay ile 5 yıl içinde kendini geri ödediği hesaplanmaktadır. Ayrıca verimlilik arttırıcı projelerde %20’ye varan hibeler ve finans olanakları vardır.

5-- IEA’ya üye ülkelerde enerji verimliliği tedbirlerinin uygulama oranları – 2009 a göre  Rapora göre  Gelişmiş ülkelerde %60 varan oranlara rağmen Türkiye yapması gerekenin ancak %10’u kadarını yapmıştır.

5.1—Sektörel bazda tasarruf oranları ve parasal karşılıkları:

Sanayi Sektörü …..Tasarruf Oranı….Parasal Karşılığı

Gıda sanayi……………%20………....150.000.000 $

Tekstil sanayi …………%15…………..200.000.000 $

Orman ürün sanayi…….%10………….16.000.000 $

Kâğıt sanayi…………....%20………......43.000.000 $

Kimya sanayi…………..%25………....340.000.000 $

Taş ve toprağa day san…%20………..400.000.000 $

Demir-çelik metal ana s...%22………..550.000.000 $

Demir-çelik dışı metal s…%10………..40.000.000 $

Metal eşya ve mak san…...%10………..26.000.000 $

6--İngilterede 1990-2004 arasında sanayi enerji verimliliği % 17 iyileşti.

Ayna  zamanda Almanyada Sanayide enerji verimliliği1991 yılına göre 2004 yılında % 23 iyileşmiş durumda.

6.1-- Türkiye’nin mevcut bina stoğu, ekipman parkı, sanayi yapısı, ulaşım alt yapısı incelendiğinde Türkiye’nin tasarruf potansiyelinin AB ortalamalarının üstünde olup Önümüzdeki 10 yıl için en az %10-15 tasarruf hedef koymak Türkiye için makul, ulaşılabilir bir hedeftir.

6—Enerji Verimliliğinde İsveç Uygulamaları:

1--İsveç’te sağlanan enerjinin %43’ü yenilenebilir enerjidir. Bu oran, çoğu AB ülkelerinden daha fazladır. İsveç’te alınan önlemlerin çoğu Yenilenebilir Enerji Direktiferi’nin bir sonucudur.

1.2--AB ülkelerindeki 8,6 ve ABD’deki 19,7 tonla kıyaslandığında, ortalama olarak bir İsveçlinin atmosfere saldığı CO2 miktarı yılda 5,8 tondur.

2--Emisyon oranlarının düşük olmasının nedeni İsveç’te elektriğin, CO2 salmayan nükleer enerji ve hidroelektrik kaynaklarından üretilmesidir.

2.1--Biyoyakıt kullanan kojenerasyon (ortak üretim) veya birleşik ısı ve güç (CHP )tesisleri, İsveç’teki elektrik üretimine %10 oranında katkıda bulunmaktadır.

3--Üreticiler, ürettikleri her MWh yenilenebilir elektrik için sertifka alırken tüketicilerin de elektriğe ödedikleri faturalar aracılığıyla, belirli sayıda yeşil sertifka satın almaları gerekmektedir.

3.1--Amaç yenilenebilir elektriği, 2002’den 2016’ya kadar 17 TWh’ya (terawatt/saat) artırmaktır. Ayrıca, rüzgâr enerjisi üretimi, 2009 yılına kadar vergi indirim programı yoluyla sübvanse edilmiştir.

4--İsveç etanol kullanımını artırarak, 2006 yılında %3,1 oranına ulaşmıştır. Gelişmeleri hızlandırmak için yılda 3.000 m3’ten fazla benzin ve mazot satan petrol istasyonlarının, en azından bir çeşit yenilenebilir yakıt temin etmesini öngören “pompa yasası” 2006’da uygulamaya konulmuştur.

5--Melez motorlu arabalar, elektrik ve biyoyakıt kombinasyonlarının geleceği parlaktır.

6--İsveç 2005’te sanayide enerji verimliliğini artırmak için tasarlanmış özel bir program geliştirdi.

6.1--Bu programa katılan 180’lere (180 frma) ya da enerji yoğun sanayilere, hazırladıkları enerji planlaması ve sarf edilen enerjiyi azaltma yolunda aldıkları adımlara karşılık olarak vergi kolaylığı tanınmaktadır. Bugün bu program sonucunda, yılda değeri yaklaşık 62 milyon dolar olan, yaklaşık 1TWh enerji tasarrufu yapılmaktadır.

7--Pasif evler buna bir örnektir. Bu evler, oturanların ısıttığı, geleneksel olmayan bir ısıtma sistemiyle inşa edilmektedirler. Bu yapılarda daha kalın yalıtım malzemesi ve akıllı havalandırma sistemi kullanılmasıyla enerji tasarrufu sağlanmaktadır.

8--Hükümet, konut sakinlerine enerji tasarrufu hakkında bilgi vermek ve tavsiyelerde bulunmak doğrultusunda ciddi yatırımlar yapmaktadır. İsveç’teki 290 belediyede, tavsiye almak isteyen kişilerin başvurabilecekleri enerji danışmanları vardır.

9--Hükümet inşaat sektöründe kullanılan enerjinin, inşaat malzemesi için 2020 yılına kadar (1995 yılına göre) %20 ve ısıtılan alan birimi için 2050 yılına kadar %50 oranında azalmasını öngörmüştür. Bu da enerji verimli binaların iyi bir seçenek olmasını sağlamıştır.

Kaynak:

1--Türkiye Enerji ve Enerji Verimliliği Çalışmaları Raporu-“Yeşil Ekonomiye Geçiş”-Ağustos – 2010-TEVEM - ENVER Enerji Verimliliği Derneği- 2010

2-- Dünyada Ve Türkiye’de Enerji Verimliliği-Oda Raporu-Tmmob Makina Mühendisleri Odası-2008