Yapı Bi̇lgi̇ Si̇stemi
(BIM) ve Mekani̇k Tesi̇sat Projeleri:
1--Son yıllarda AEC
(mimari-mühendislik-inşaat) sektöründeki 2 boyutlu çizimden 3. boyuta geçiş(
mimari-mekanik tesisatın 3 boyutlu olarak yapılabilmesi) hız kazanmıştır.
2--Yapı Bilgi Sistemi tüm bu
ihtiyaçları karşılayan ve mühendislere sadece çizim(3 boyutlu çizim) yapmanın dışında, daha fazla
mühendislik yapmaları (çizimle aynı anda hesap yapma(statik hesap yapma vs) ve
çizime otomatik aktarma) için imkân ve zaman tanıyan bir argümandır(program
olarak autodesk firmasının revit vs programı).
3-- BIM ile 2 boyutlu çizim arasındaki en temel farklardan
birisi, 2 boyutta çizilen her görünüşün birbirinden bağımsız olmasıdır.
3.1--Plan, kesit ve dikey
kesit gibi 2 boyutlu çizimlerin, herhangi birinde bir düzenleme yapıldıktan sonra,
diğer tüm çizimlerin de kontrol edilmesi ve düzenlenmesi gerekmektedir, BIM ile
bu düzenlemeler otomatik olarak yapılmakta ve model güncellenmektedir
4--Yapı Bilgi Sisteminin
Faydaları:
1—Görselleştirme:Yapı Bilgi Sistemi ile yapının üç boyutlu sanal bir
temsili oluşturulabilir. İnşaat yöneticisi projenin ihale aşamasında
görüntüsünü alabilir, sanal olarak
yapıyı gezebilir ve modeli
kısımlara ayırabilir.
1.1--Görselleştirme yapının
son hali hakkında gerçeğe çok yakın bir tahmin oluşturur. Bu sayede söz konusu alanın
efektif kullanımı ve estetik görünümü
hakkında yorum yapılabilir.
2—Koordinasyon:İnşaat ekibi ile mimarlar, mühendisler ve yüklenici projenin
ilk aşamalarında işbirliği sağlamak ister.
2.1--BIM anlayışı işbirliğini
modelleme aşamasında oluşturur.Özellikle mekanik ve elektrik tesisatlarını
projelendiren mühendisler aynı model üzerinde çalışırlarken meydana gelen
koordinasyon sıkıntıları proje aşamasında fark edilip, giderilebilir.
3—Prefabrikasyon:Prefabrikasyon sahadaki işgücünü ve şantiye süresini
azaltırken kaliteli inşaat
hassasiyetini artırır. Prefabrikasyon için saha görseli ve tasarım gerekir.
3.1—BIM yapıdaki bileşenlerin
özelliklerini, kısımlarını ve üç boyutlu görüntüsünü sağlayabildiği için
bahsedilen düzeyde hassas saha ortamı sanal olarak oluşturulur.Ön imalatı(3
boyutlu proje ve metraj üzerinden önceden prefabrikasyon imalatların
yapılabilmesi) yapılacak bileşenler doğru ve zamanında sahadaki yerini alır,
böylece zaman ve para tasarrufu sağlanmış olunur.
4—Planlama:BIM yazılımında bulunan 4D Phasing özellikleri ile iş
ve saha planlamaları yapılabilir. İş kalemleri arasındaki çakışmalar
önlenebilir ve verimli şantiye akışı sağlanabilir.
4.1--Yükleniciler BIM
platformu ile projenin sonunu beklemeden proje aşamasında iş planlamasına
başlayabilirler
5--Düşük Hata Oranı:BIM ile sanal tasarım, inşaat dokümanlarındaki
eksikleri
ve hataları azaltır. İnşaat
sürecindeki olası hataların tasarım aşamasında giderilmesini sağlar. Birlikte çalışabilen
tasarım ekibi model ve veri alışverişi
ile bilgilerin doğru
olduğundan emin olabilir.
5.1-- Geleneksel yaklaşım ile proje hazırlama esnasında inşa
dokümantasyon esnasında yapılan karar değişikliklerinin,ciddi bir maliyet yükü
ortaya çıkardığı
görülmektedir, BIM yaklaşımda
ise tüm ciddi kararlar şematik tasarım aşamasında netleşmektedir, bu sayede
ileride yapılması olası değişiklerden kaynaklanabilecek maliyet yükü en aza
indirilmiş olmaktadır.
6—İşbirliği:Paylaşılabilir 3D model üzerinde çalışabilme imkânı projeye
dâhil olan iş ortakları(mimarlar-makine-elektrik mühendisleri-satış
servisi-inşaat mühendisleri), tasarım ve mühendislik disiplinlerinin güncel
bilgiye kolay bir şekilde ulaşabilmelerine olanak sağlar.
5-- Yapı Bilgi Sisteminin
Faydaları:
1-- Kuzey Amerika’da yapı bilgi sistemine geçiş 2007-2012
yılları arasında
geçen 5 sene zarfında;
%28’den %71’e gibi ciddi bir artış göstermiştir.
1.1--Bu artışın nedeni ise
sadece bu yaklaşımın sağladığı avantajlar değildir. BIM’e geçiş sürecinde
hükümetin hazırlamış olduğu protokol ile büyük ölçekli projelerin ülke
genelinde Yapı Bilgi Sistemi ile hazırlanması zorunluluk haline gelmiştir.
1.2—Bu süreçte
Mimarlar………….%70
Mühendisler………%67
İnşaat Firmaları…..%74
Küçük firmalar…..%49
Küçük-orta firm….%76
Orta-büyük firm….%86
Büyük firm……….%91 oranında
geçiş yapmışlardır.
1.3-- Ülkemizde ise Yapı Bilgi Sistemi ile ilgili
yayınlanmış bir protokol bulunmamaktadır, fakat gün geçtikçe bu yaklaşımın
önemi ülkemizdeki yapı sektörü çalışanları tarafından anlaşılmaktadır ve bazı
prestijli projelerde BIM yaklaşımı kullanılmaya başlanmıştır.
6-- Yapı Bilgi Sistemi İle
Mekanik Tesisat Projeleri:
1-- Dünya’da yaygın olarak kabul görmüş ve sık kullanılan Yapı
Bilgi Sistemi ile uyumlu çalışan tasarım programları Autodesk ve Bentley
firmalarının üretmiş olduğu yazılımlardır. Bu yazılımlar sayesinde binanın
dijital bir modeli oluşturulmakta, simülasyonlar enerji analizleri yapılmakta,
olası çakışmalar
tespit edilmekte ve
raporlanabilmektedir.
1.1—Bahsedilen bu özellikler
sayesinde bina için gerekli olan optimum
mühendislik çözümlerine
ulaşılabilmekte ve şantiye süreci için daha gerçekçi çözümler elde
edilebilmektedir.
2—Kaynak çalışmaya göre Örnek proje
olarak Autodesk Revit programı ile hazırlanmış olup, Navisworks programı ile
koordinasyonu yapılmıştır.
3--Revit programı ısıtma ve
soğutma yükleri hesabını yapabilecek alt yapıya sahiptir.
3.1--Kürekci N. A. Ve Kaplan
S., İstanbul ilinde bulunan örnek binanın
ısıtma ve soğutma yüklerini,
HAP (Hourly Analysis Program) ve Revit programlarıyla, hesaplamalarda sonuçlara
etkisi olan iş programı, iç ve dış ortam şartlarını aynı alarak
hesaplamışlardır. Hesaplamalar sonucunda ısıtma ve soğutma yüklerinin
birbirlerine yakın çıktığı bulunmuştur.
4-- Ülkemizde yaygın olarak kullanılan HAP tercih edilmektedir.Bu
programın hesaplamalarda tercih edilmesinin ana nedeni, hesap raporlarının
idarece onayının gerekmesidir. Bu bağlamda düşünüldüğünde Revit programı
ülkemizde yaygın kullanımı olmayan ve henüz otoriteler tarafından kabul
görmemiş bir programdır.
5-- Hesaplamaların yapılmasının ardından cihaz ve ekipman seçimleri
yapılıp yerleşimlere başlanır.Yerleşimler yapılırken, mimari ve statik projelerin
yanı
sıra elektrik tesisat
projelerine de dikkat edilmiştir.
6-- Yangından korunma tesisatı projeleri
tasarlanırken,sprinkler yerleşimlerinin doğru yapılması adına Revit programı
büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Program sayesinde sprinkler engel mesafeleri
kolaylıkla görülebilmiş, ayrıca diğer disiplinlerle koordineli olarak
belirlenen boru güzergâhları sayesinde pompa seçimleri için gerekli olan
hidrolik hesap, gerçekçi bir şekilde yapılabilmiştir.
7-- İklimlendirme tesisatı projeleri tasarlanırken,
ekipman seçimi için gerekli olan basınç kaybı hesapları Revit programı
aracılığıyla elde edilmiş, optimum
fan ve pompa seçimleri
yapılmıştır.
8--Bu hesaplar yapılırken
dirsek, pantolon ve redüksiyon sayılarının diğer disiplinlerle yapılan
koordinasyon sonucu gerçekçi olarak elde edilmesi büyük kolaylık sağlamıştır.
9--Ayrıca, program aracılığı
ile hatlardaki tüm debiler toplanabilmekte, hangi mahal için ne kadar taze hava
verilmiş, ne kadar emiş yapılmış görülebilmektir.
10--Optimum mühendislik
tasarımlarının elde edilmesi ve yapılan tasarımların kontrol edilmesi adına
Revit programı tesisat mühendislerinin işlerini
kolaylaştırmakta ve
mühendislik hesaplamalarında daha hassas sonuçlar elde edebilmeleri için güçlü
argümanlar ortaya koymaktadır.
11-- Sıhhi tesisat projeleri hazırlanırken yine
iklimlendirme tesisatı projelerinde olduğu gibi dirsek, te ve redüksiyon
sayıları gerçekçi olarak elde edilmiş ve
bu sayede basınç kayıp
hesapları yapılarak, uygun pompalar seçilmiştir. Ayrıca hatların toplam yük ve sarfiyat
birimleri görülebilmekte, bu sayede de kontrollerin yapılması kolaylaşmaktadır.
7—Yorum:
1—Ülkemizde BIM in projelerde
kullanılması için belli bir tarihe kadar süre verilmesi uygun olabilir.Zira BIM
ile ciddi anlamda zaman ve hatalara karşı malzeme tasarrufu
sağlanabilmektedir.Kısaca inşaat sektöründe tasarruf BIM ile sağlanabilir.
Kaynak: Yapı Bi̇lgi̇ Si̇stemi (BIM) ile Mekani̇k Tesi̇sat
Projeleri--Seyit KAPLAN--N. Alpay KÜREKCİ--Tesisat Mühendisliği - Sayı 153 -
Mayıs/Haziran 2016