Doğal Gazlı Soğutma:
1--Doğal gazlı soğutma; soğutma yüklerinin en yüksek olduğu zamanlarda, elektrik sarfiyatını düşürmek suretiyle işletme maliyetleri; klasik elektrik tahrikli soğutma gruplarına göre %30-60 azaltılabilmektedir.
2--Sistem:Benzin yada dizel yerine doğalgazla çalışan bir V-8 tek motor ve bu motordan hareket alan soğutma grubu kompresörü ve çiller-kondenser vs içeren soğutma grubunu içerir.Burada yapılan şey kompresörün elektrikle tahriki yerine doğalgaz ile tahrikidir.
3--Yazın doğalgaz ihtiyacı az olduğu için ve doğalgaz fiyatları elektrik birim fiyatına göre daha düşük olduğu için doğalgazlı soğutma işletme maliyeti daha düşüktür.
3.1--Soğutma sisteminde kullanılan kompresörü doğalgaz V-8 motoru tahrik ederken ,soğutma sisteminin yoğuşturucusu olan kondenser su veya hava soğutmalı olabilirken,evaporatör-soğutucu-çiller ile klima sistemin ihtiyacı olan soğutma ihtiyacı karşılanır.
4--Motor ceketinden veya egzoz sisteminden sağlanarak sıcak su veya proses ihtiyaçlarında kullanılabilir. Bazı bölgelerde düşük emisyon değerlerini elde etmek için motor da emisyon kontrol sistemi vardır.
5--Ayrıca Elektrikli çillerlerin buzdağına benzer az olan bir ilk yatırım maliyetleri vardır. Fakat işletme zamanı elektrik harcamaları ilk yatırım maliyetinin çok üzerindedir.
5.1--Elektrik – Doğalgaz Arzı Bir yıl içindeki elektrik – doğalgaz arzı yıl içinde değişiklik göstermektedir. Elektrik tüketim arzı yaz aylarına yaklaştıkça artmakta Temmuz-Eylül aylarında en üst noktaya ulaşmaktadır. Aynı dönemde ise doğalgaz tüketimi en az seviyeye inmektedir.
6--Verimliliğin Artması ve çevre koruma anlamında Motor Isı Geri Kazanımı-Egzoz Isı Geri Kazanım-Emisyon Kontrol Sistemi kurulması gereklidir.
6.1—Örnek Tesis Değerleri: ABD de 118-Otel odasını bünyesinde barındıran bir otel de 150 ton soğutma kapasiteli doğal gaz motorlu chillerli su soğutma grubu kullanılmış olup,bu otelde
6.1.1--klasik münferit oda klimalarına nazaran enerji verimi karşılaştırıldığında %46 tasarruf sağlanmaktadır.
6.1.2--Chillerin otel tarafından seçilen opsiyonel ısı geri kazanım özelliği ısı enerjisini geri kazanmakta ve onu mutfak, çamaşırhane, yüzme havuzu ve diğer domestik kullanmalar için sıcak su üretiminde kullanılacak tam yükde, chiller su ısıtmak için 700.000 BTU/h ısı üretir.
7—Sistem Otomasyonu:Mikroprosesör tabanlı sistem ; motor kontrolü için özellikle geliştirilmiş olup çillerin tamamen otomatik işletmesini bina soğutma suyu sıcaklığının hassas PID kontrolü ve hata kontrolünü sağlar.
7.1--Tamamen entegre ve birleştirilmiş bir sistem olarak diğer bazı sistemlerin ayrı ayrı motor ve çiller kontrolü yapmasının aksine hem motor ve hem de soğutma sistemini göstererek kontrol eder.
8--Elektrik ve Doğal Gaz Beslemeli Grupların Genel Karşılaştırılması
8.1--Elektrikli Isı Pompası.
Isıtma…..57.1 TL/kw—Soğutma…..6.4
8.2--Absorbsiyon Doğal Gaz Ateşlemeli Soğutma…47 TL/1000 kcal
8.3--Doğal Gaz Motor Tahrikli Soğutma……25.5 TL/1000kcal
8.4--Elektrik Soğutma………66.4 TL/1000kcal
8.5--Doğalı Gaz Isıtma………50.9 TL/1000kcal
9—Yük Dağılımı:Bir hastanede enerji tüketiminin sistemler arasındaki dağılımı şu şekilde özetlenebilir.Isıtma%40--Soğutma%18-Aydınlatma%17—Su--Isıtma%6--Asansörler%8--Fanlar%11Bu anlamda ısıtma ve soğutma enerji tüketimi toplam enerjinin %58’ini teşkil etmektedir.
10-- Amerika’da ticari doğal gaz soğutma sistemlerinde 3 tip sistem görülmektedir.
10.1--Absorbsiyon Soğutucular:Bunlar ; 11-17 kw’a kadar ve 100- 350 kw’dan küçük absorbsiyon soğutucular üretirler.
10.2--Motor Tahrikli Gazlı Soğutucular:35-176 kw ve (7.034 kw kadar üretimler.
10.3--Bu cihazlar konvansiyonal soğutuculara göre ilk yatırım maliyetlerinin yaklaşık %20 veya daha fazlasını, işletme maliyetlerindeki tasarruflarından sağlarlar.
11--Hem absorbsiyon, hem de Doğal Gaz motor tahrikli soğutucu sistemleri ilk yatırım maliyeti, elektrikli gazlı sistemlere göre pahalı olmaktadır.
Doğal gazlı soğutucuların pazardaki en güçlü tarafı; elektrik fiyatlarının yüksek olduğu bölgelerde işletme maliyetlerindeki tasarruflarda yatmaktadır.
12--Absorbsiyon soğutmanın en avantajlı tarafı; atık ısı olan, jeotermal tesisleri, termik santralarda çok düşük enerji maliyetleriyle çalışmasıdır.
Doğal gaz ateşlemeli absorbsiyon gruplarında; klasik elektrikli sistemlere göre düşük işletme maliyetleriyle çalışması yanında, sessiz olması ve çevreci olmasıdır.
COP değerleri 0.68 ile 1.22 arasında değişmektedir.
13--Gaz Motor tahrikli soğutmada ise klasik soğutma sis temindeki elektrik motoru yerine; bildiğimiz benzinli veya dizel içten yanmalı motorlarla kompresörü tahrik etmektir.
13.1--Doğal Gaz Motor Tahrikli Sistemler; soğutmanın yanında ısıtma ve sıcak suyun da önemli olduğu;Hastaneler—Oteller—Ofisler--Ticaret Merkezleri--Buz Patenleri--Endüstriyel Tesisler--Merkezi soğuk hava depoları vs. için uygundur.
13.2--Sistemin Genel Özellikleri;COP:1.50-3.00 (kısmi yükte maximum)--Motorun “Değişken Hızı” ile kapasite kontrolü--Telefon hattı ile uzaktan kumanda ve kontrol---40°C’ye kadar soğutma imkanı--Gaz sarfiyatının absorbsiyon grupların yaklaşık yarısı civarında olması gibi avantajları bulunmaktadır--50 ton ile 1000 ton arasında soğutma kapasitesine sahip olabilmektedir.
14--Dünyada Ve Türkiye’de Klima Pazarı Ve Soğutma Kapasiteleri
14.1--Dünya Merkezi Klima Pazarı (Split ve Pencere Tipi klimalar hariç)
Dünya Merkezi klima satışları……….2 milyon adet/yıl
Türkiye Merkezi klima satışları…….858 adet/yıl (1999)
14.2--Doğal Gazlı Klima Satışlarının; Merkezi Klima Satışları İçindeki Oran:
Avrupa……….%1
ABD…………%8 (2010 yılında %30 olacağı tahmin edilmektedir.)
Japonya………..%16,5
14.3--işletmedeki Absorbsiyonlu Doğal Gazlı Sistemler
Avrupa …………………2000 ünite üstünde (1500 ünite İtalya ve İspanya, 750 adedi Almanya)
Japonya………………….40000 ünite
Amerika…………………30000 ünite
Türkiye………………….20 ünite (tahmini)
14.4--Mevcut Kurulu Kapasite (Absorbsiyonlu Doğal Gazlı Sistemler)
Avrupa…….2000 MW (genellikle endüstriyel veya ticari ortak projelerle birlikte )
Japonya…………………19000 MW
Amerika……………….14650 MW
Türkiye ………………..20 MW (tahmini)
14.5--Avrupa’da Kurulu Klima Kapasitelerinin Çoğu, Termal Sıvı Olarak Sıcak Su ve Buharı Kullanan ve Genellikle Kojenerasyon Tesisleriyle Birleşik Olan Geniş Ölçekli Absorbsiyonlu Soğutuculardır.
Kaynakça:Tesisat Mühendisliği Dergisi Sayı: 95, s. 27-36, 2006-Halim İMAN-İsmail Güngör BAHÇE