Metalik Malzemelerde Aşınma:
1--Makina konstrüksiyonunda en önemli problemlerden biri olan aşınma konusunda bir çok çalışma yapılmış ve birçok veri elde edilmiştir.
2--Bu güne kadar elde edilen verilerden yola çıkarak aşınma ile ilgili problemlerin çözüldüğünü söylemek mümkün değildir.
3--Aşınma, sürtünen yüzeylerde malzemenin mekanik etkenlerin etkisiyle ve istenilmediği halde kopup ayrılmasıdır. Bu şekilde parçalar ilk şekillerini kaybederler; parçalar arasındaki boşluklar büyür ve amaçlanan fonksiyon normal tarzda yerine getirilemez.
3.1--Aşınma; birbiri ile eş çalışan katı yüzey ve yapısına, yağlama durumuna, kimyasal çevre ve çalışma şartlarına, uygulanan yük ve kayma hızlarına bağlıdır.
4--Dünya çapında yapılmış olan istatistiklere göre makina elemanlarının yaklaşık olarak yüzde 70’inin işe yaramaz hale gelmesinin nedeni aşınmadır. Ayrıca sürtünme sonucunda meydana gelen enerji kayıpları büyük harcamalara yol açmaktadır.
5--Aşınma, önemli bakım veya değiştirme masrafları ve buna bağlı olarak üretim kayıplarına sebep olur.
6—Kaynakça tarafından yapılan çalışmada makina konstrüksiyonlarında sıklıkla kullanılan dökme demir, genel imalat çeliği ve pirinç malzemelerden yapılan deney numuneleri farklı yük, farklı kayma hızı ve yağlama şartlarında test edilmiş ve elde edilen sonuçlar aşağıda ifade edilmiştir.
6.1-- Deneylerde SAE140 yağlama yağı kullanılmış olup, üç farklı devir sayısı (200 d/d, 400 d/d, 600 d/d) ve üç farklı yükte (
7—Aşınma da İlk aşamada aşınma, yani deney numunesi ile aşındırıcı malzeme arasındaki ilk çalışma sırasında şiddetli bir aşınma meydana gelir. Rodaj denilen bu safha parçaların birbirine alıştırılma safhasıdır.
7.1--Bu safhada deney numunesi ile aşındırıcı malzemenin yüzey pürüzlükleri eşitlenir ve bu sebepten dolayı bu aşamada malzemelerde meydana gelen aşınma kaybı daha yüksektir. Rodaj parçanın daha sonraki aşınmasını büyük ölçüde etkiler.
7.2--İkinci aşamada ise esas itibariyle çalışma sırasında meydana gelen aşınmadır. Grafiklerde de görüldüğü gibi kayma hızının artmasına rağmen aşınma kaybında düşüş meydana gelmiştir. Bunun sebebi deney numunesi ile aşındırıcı parça birbirine alışmış yani pürüzlülükleri eşitlendikten sonra aşınma hızı azalmış ve sabit bir hal almıştır.
7.3--Üçüncü aşamada ise tekrar aşınma kaybı artış göstermiştir. Zaman içerisinde parçalar arası boşluklar büyümüş, dinamik yük ile titreşimler artmış, yağlama koşullarının kötüleşmesi sonucu aşınma artmıştır. Böylece parçalar arasındaki en şiddetli aşınma meydana gelmiştir. Bu safhada deney numunelerinde meydana gelen aşınma maksimum seviyeye ulaşmıştır.
8—Sonuçlar:
8.1--Uygulanan yükün dolayısıyla temas basıncının aşınma üzerindeki etkisi daha fazladır. Çünkü yüksek hız ve ağır yükleme şartlarında sürtünen yüzeylerde temas sıcaklığı aşırı yükseldiği için aşınma artmaktadır.
8.2--Genel olarak bakıldığında yumuşak malzemelerin daha çok, sert malzemelerin ise daha az aşındığı görülmüştür.
8.3—Elastik ve sünek malzemelerde aşınma davranışı farklı seyredebilmekte.Örneğin dökme demirde uygulanan kuvvete bağlı olarak aşınma üstel olarak artarken,oluşan aşınmanın devir sayısı ile doğru orantılı olarak arttığı düşünülebilir.
Kaynakça: Metalik Malzemelerde Aşınma--Yrd.Doç.Dr. Hüseyin İMREK / S.Ü. Müh.-Mim. Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü--Arş.Gör. Mehmet BAĞCI / S.Ü. Müh.-Mim. Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü